Woordenlijst R

of een overeenkomstige constructie rond een, min of meer, cilindrisch voorwerp.
~radschoep:
ongebruikelijke nam voor het bord in een scheprad van een raderboot.
~rafeling:
onrustige beweging in het water ten gevolge van een obstakel of ondiepte onder water.
~raffel:
ondiepte tussen twee kribben.
~rahout:
verouderde term voor een soort berghout dat ter hoogte van het dek geplaatst is. Het vormt waarschijnlijk een bescherming voor de watergang het buitenste lijfhout. Zie verder bij reehout.
~railingijzer:
afdekking van de bovenrand van de romp bij schepen, die niet in hout gebouwd zijn. Zie verder bij relingijzer.
~railingscepter:
verticale steun in een relingwerk/hekwerk. Zie verder bij relingscepter.

~rak:
1> recht stuk (natuurlijk) vaarwater. Ook raak of raaks genoemd.

2> traject tussen twee, door een denkbeeldige lijn verbonden, punten, dat zeilend afgelegd moet worden.

3> lijntje tussen de uiteinden van de klauw, van een gaffel, dat de klauw tegen de mast houdt, eventueel doorlopend tot de mastkoker en aldaar vast gezet. Oudere term voor paternoster resp. rakje.

4> eind touw, vaak voorzien van klootjes en halve-maantjes, waarmee het voorlijk van een grootzeil aan een mast bevestigd wordt. Verkorting van rakband. Vergelijk: rek.

5> ander woord voor klauwhoek en hijshoek/tophoek.

Vrij onbekend, maar de term schijnt ondermeer door zeilmakers gebruikt te zijn. Ook bij Pilaar-Mossel genoemd .

RAK OP SCHOOT

: de afstand tussen de klauwhoek en de schoothoek (dus diagonaal over het zeil).

Bron: P. Dorleijn.

~rakband:
1> eind touw, vaak voorzien van klootjes en halve-maantjes en dan eigenlijk kraalband of klootstreng geheten, waarmee het voorlijk van een grootzeil aan een mast bevestigd wordt. Ook rak of rek genoemd. Mogelijker wijs werden hiervoor vroeger ook leren riemen gebruikt.
[Afbeelding] Gerelateerde term: masthoepel.

2> voor de komst van metalen leuvers: touw, soms voorzien van klootjes, waarmee het voorlijk van fok of kluiver rond een stag bevestigd wordt. Mogelijk ook zuiger genoemd.

3> lijntje tussen de uiteinden van de klauw, van een gaffel. Niet geheel juiste term voor gaffelrak.
~rakbandijzer:
Z-vormig gebogen stang, die op enige hoogte boven de giek, beweeglijk tegen de voorkant van de mast bevestigd is. Het ijzer moet voorkomen, dat de rakbanden, bij het strijken van het zeil, te ver zakken, waardoor deze bij het strijken van de mast, tussen deze en de giek klem zouden kunnen raken. Vrij weinig en dan vaak alleen op skûtsjes aan te treffen. (term mogelijk niet juist)
~rakje:
lijntje, van het ene uiteinde van de klauw aan de gaffel, om de mast, door een oog aan het andere uiteinde van de klauw, naar beneden lopend, waarmee men de klauw tegen de mast kan trekken. Schijnt bijna uitsluitend op Boeiers toegepast te zijn.
Gerelateerde term: paternoster.
~rakkejak:
Vlaamse term voor de pallen van een braadspil. Zie ook rikketik.

Bron: Vlaamse en Brabantse Binnenschepen uit de 18de en 19de eeuw, door Maurice Kaak.

~rakkekloot:
doorboord houten kraaltje dat rond de rakband geschoven is. Andere term voor klootje.

Bron: M. de Vries, L.A. te Winkel,Woordenboek der Nederlandsche taal, deel 12, 1882, via books.google.nl

~rakkeval:
het touw waarmee men het sprietzeil hijst. Ook als de zeilval bekend.
~rakkloot:
doorboord houten kraaltje dat rond de rakband geschoven is. Andere term voor klootje.
~rakkraal:
doorboord houten kraaltje dat rond de rakband geschoven is. Beschaafdere term voor klootje. Soms slechts kraal(tje) genoemd.
~ralijk:
het lijk bovenlangs een razeil.
~ram:
1> zwaar blok dat gebruikt wordt om zaken van, of op, hun plaatst te slaan; te rammeien.

Vaak is dit een houten blok dat door twee of meer mensen gehanteerd wordt.

2> zwaar stuk ijzer als gereedschap om beslagbanden op hun plaats te stoten. Zie ook ramijzer.

3> schijf of blok bij of naast de voorsteven van een waalschokker, waarover de voordraad en de boegketting gevoerd kunnen zijn. Zie ook snarsrol en beerklamp.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

4> foutieve, verbasterde benaming voor een kettingboot (toueur).
De naam is afkomstig van 'Rame' het Franse woord voor de sleep van de kettingboot.
~ramijzer:
zware stalen staaf waarmee beslagbanden op hun plaats geramd werden.

Alhoewel de uitvoeringen maar vooral de maten verschilden, hadden ramijzers met elkaar gemeen dat het vierkante uiteinde ervan aan de voorzijde iets schuin en aan de binnenzijde iets hol was.

~rammelblok:
1> blok, waardoor de laadreep loopt en dat dichtbij de lummel van een laadboom geplaatst is. [nr.4 in afbeelding]

2> mogelijk elk blok waardoor de laadreep loopt. Zie ook laadblok.

3> blok met een grote schijf bestemd voor lichte lasten. Een wip-, laad- of graanwiel.
~rammelketting:
metalen ketting die bij het vissen met staand want/schakelnetten gebruikt wordt om de vis op te jagen. Zie ook plonsstok en andere termen inzake het vistuig.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rammelschijf:
1> schijf met grote diameter die voorzien is van spaken. Soms ook rammelwiel genoemd.

2> gebruikt als pars prototo voor rammelblok.
~rammelwiel:
1> blok of de schijf in dat blok, waar de laadreep over loopt en dat dichtbij de lummel van een laadboom geplaatst is.

2> schijf met grote diameter die voorzien is van spaken. Zie ook wip- of graanwiel. Soms ook rammelschijf genoemd.
~rampenbestrijdingsvaartuig:
vaartuig dat (ook) bij grote ongevallen ingezet kan worden. Ook incidentenbestrijdingsvaartuig genoemd. Vaak is dit een blusvaartuig met de nodige extra's op het gebied van communicatie, oliebestrijding, etc.
~randgaar:
afwijkende bovenste gang of rand van houten vaartuigen. Verouderde term. Zie ook randgaarde.
~randgaarde:
1> op een smal gangboord gelijkende, tevens als potdeksel dienende, constructie bij ondermeer de Zomp. Ook randgaar, randgarde en rankgeerd genoemd.

2> de bovenste gang op sommige houten schepen. Vergelijkbaar met het bovenboord. Ook randgaar, randgarde en rankgeerd genoemd. Soms is de randgaarde dikker dan de gang er onder.

De term was oorspronkelijk vrij algemeen in gebruik en betrof voornamelijk de open schepen. Later bijna uitsluitend nog in de Overijsselse gebieden in gebruik. Bij de Giethoornse bok noemt men het voorste, afzonderlijk in model gebrachte, deel der randgaarde het boegstuk.

3> mogelijk door sommigen opgevat als synoniem voor het berghout op houten schepen.
~randgarde:
afwijkende bovenste gang of rand van houten vaartuigen. Verouderde term. Zie ook randgaarde.
~randhoekijzer:
vermoedelijk de hoeklijn langs de rand van het dek of gangboord: het bestek.
~randmaas:
maas lang de rand van het visnet.
~randmeer:
breed water tussen het oude land en Oostelijk en Zuidelijk Flevoland.
~rank:
1> een grote lengte in verhouding tot de breedte hebbend.

2> gemakkelijk overhellend.

rank worden:

minder stabiel worden.
~ranken:
het scheef hangen, het slagzij maken van het schip ten gevolge van het gewicht van het vistuig bij het vissen met de ankerkuil/schokkerkuil.

Gijs Sepers, Waalschokkers zijn geen schokkers, Spiegel der Zeilvaart 8/2000.

~rankgeerd:
1> afwijkende bovenste gang of rand van houten vaartuigen. Oud Vlaams synoniem voor randgaar(de).

2> bovenste deel van het boeisel ter hoogte van de boegen (de buiboegsels), bij (bepaalde) in hout gebouwde Vlaamse scheepstypes. Zie ook kepering.
~ransel:
door sommigen gebruikte term voor de aap, maar vermoedelijk berust dit op een vergissing en betreft het eigenlijk een ander zeil.
~raschip:
een dwarsgetuigd schip.
~ratellier:
1> combinatie van een verhaalkop en kamrad met pal. Beter bekend als sjorlier.

2> lier dat door middel van het heen en weer of op en neer bewegen van hefbomen rondgedraaid wordt. Ook bekend als pomplier.
~ratelzak:
soort viszegen (zonder zak of streek) met drie tot vier verticale staken tussen bovenreep (meestal met drijvers) en onderreep (met lood). De zegen is circa 20 meter lang en vaak niet meer dan 25 cm (?) hoog. Aan de einden van de ratelzak zitten de rommeltouwen, een lange, de buitentoom, en een korte, de binnentoom. Aan de zijde van de buitentoom is net net voorzien van een ankerbal. Het geheel van ratelzak, rommeltouwen, enzovoort noemt men de bezaan. Men gebruikt die voor de visserij op barbeel. [Links: Overige termen inzake het vistuig .

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~ratopzeil:
een razeil, dat als bovenste zeil aan de voorste mast gevoerd wordt. Zie ook bij toprazeil.

Voor zover bekend wordt de term alleen gebruikt op schepen die langsscheepsgetuigd zijn.
Een toprazeil met 'vaste' onderra treft men voornamelijk op de 'zeegaande' binnenschepen, zoals de razeilboeier. Of dat vast altijd inhoudt dat de ra direct tegen de mast steunde of dat deze min of meer 'vliegend', misschien zelfs voor de voorstag gevoerd werd, is niet altijd duidelijk. Diverse schrijvers, zoals J. van Beylen en E.W. Petrejus wijzen ons er immers op we ons niet altijd op historische afbeeldingen kunnen verlaten.
Bij de 'gewone' binnenschepen ziet men vaak dat het ratopzeil de ra van de breefok of het schoverzeil als onderra gebruikt.
In de negentiende eeuw verdween het dwarsscheepse zeil uit de binnenvaart. Alleen als bijzeiltje op schepen, die normaliter gejaagd of gesleept werden, zag men het nog tot in het begin van de twintigste eeuw.
O.a. genoemd in: J. van Beylen, Schepen van de Nederlanden, 1970. blz. 122 | Ons element, officieel orgaan der verbonden zeilvereenigingen, 29-9-1922 via Delpher.nl

~rattendeksel:
metalen plaat, waarmee een opening afgedekt kan worden. Vooral gebruikt rond anker- en stuurkettingen, waar deze het schip in gaan. Vergelijk: rattenschild.
~rattengang:
ruimte tussen de waterlijst en mastkoker.
~rattenschild:
ronde metalen plaat met daarin een gleuf, die over de trossen geschoven wordt, om het aan boord klimmen van ratten te bemoeilijken. Voornamelijk door zeeschepen gebruikt.
~rattestaart:
1> weinig voorkomende benaming voor een sierlijke Jugendstilachtige krul op de klik of in lofwerk.

2> dun uitlopend uiteinde aan een touw, meestal hondepunt genoemd.
~raveling:
langsscheeps balkje tussen twee opéénvolgende dekbalken. Ook raveeling of klamaai genoemd.

Bron: o.a. S. Kamstra, Het timmeren: leerboek voor het nijverheidsonderwijs. Ede, 1936. O.a. blz. 130

~ravitailleringsschip:
Vlaams voor een bevooradingsvaartuig zoals een parlevinker of een waterboot.

Genoemd in: De Spits, door Waander Devillé. (online masterscriptie)

~rawantkraal:
houten kraal gebruikt voor de rakbanden. Gewoonlijk klootje genoemd.

Tot op heden (2023) een éénmalige vondst! Men spreekt wel van rakjes met kralen, dus misschien was 'Rakwantkraal' beter geweest. Gevonden in: ADC Monografie 06 De opgraving en de lichting van de 19e eeuwse hektjalk 'De Jonge Jacob' in de Dordtsche Kil, door Wouter Waldus. PDF.

~razeil:
een willekeurig zeil dat aan een ra opgehangen is. Ook als reezeil bekend.

De razeilen in de binnenvaart zijn meestal met hun midden aan de mast gekoppeld en er wordt een asymmetrisch dwarsscheepszeil gevoerd. De zeilen die als grootzeil, schoverzeil, en breefok fungeren hebben geen onderra.
De langsscheepse razeilen hebben een asymmetrisch zeil. Het zijn het emmerzeil, het emerzeil en het loggerzeil.

~Razeilboeier:
mogelijk een bepaald type Boeier dat een ratopzeil voert, mogelijk ook de verzamelnaam voor alle dwarsscheepsgetuigde boeiers.
~Razeiler:
niet voldoende bekend. Rond eind middeleeuwen, mogelijk de verzamelnaam voor diverse dwarsscheepsgetuigde scheepstypes.
~RBVB:
afkorting voor: rubberboot met vaste bodem.
~recherchevaartuig:
waarschijnlijk een oude term voor wat tegenwoordig een vaartuig van de Koninklijke marchaussee is. Ze kunnen zowel met politie- als douanetaken belast worden.
~rechtergat:
daar waar men de keus heeft tussen twee of drie openingen, invaarten, doorvaarten of onderdoorvaarten het gat aan de rechterzijde.
~rechteroever:

RECHTER OEVER

: stroomafwaarts of richting zee gaand gezien, de oever aan de rechterkant. Aan deze kant bevindt zich de stompe, rode, even genummerde, bebakening. Ook geschreven als rechter oever.
~rechthout:
normaal gegroeid hout, geschikt om rechte delen (planken, masten, e.d.) van te maken.
Zie ook: kromhout (gebogen hout).
~rechts:

RECHTER OEVER

: bij stromende vaarwateren: stroomafwaarts gezien de oever aan de rechter kant. Aan deze kant bevindt zich de stompe, rode, even genummerde, bebakening. Zie ook rechteroever.

Als kijkrichting neemt men tegenwoordig immer van hoog naar laag. Dat is echter niet altijd zo geweest. Rond 1850 keek men op de wateren die direct in zee uitmondden precies de andere kant op. Zie verder ook bij betonning.

EEN RECHTSE of RECHTSDRAAIENDE SCHROEF

: een schroef waarvan het bovenste schroefblad, wanneer men van achteraf tegen het schip kijkt, naar rechts, met de klok mee, moet draaien, om het schip vooruit te doen bewegen.

RECHTER BOTTER

: zeilend vissersschip dat in span vist en daarbij over stuurboord ligt. Zie ook westoverligger.
~rechtsgeslagen:
van touw: touw, dat dusdanig geslagen is dat de tieren van rechtsboven naar linksonder lopen. Ook Z-slagtouw genoemd.
~rechtsgeslagentouw:
touw dat dusdanig geslagen is dat de tieren van rechtsboven naar linksonder lopen. Ook Z-slagtouw genoemd.
~rechtstandmuur:
verticale gedeelte van de muur van gemetselde sluiskolk of brughoofd.

Gemetselde sluiswanden lopen aan de onderzijde vaak uit.

~rechtsvaargebod:
de verplichting om langs de rechterzijde van het vaarwater te blijven varen. Ook overloopverbod genoemd. Men mag wel overlopen om een nevenvaarwater of haven aan de tegenoverliggende oever in te varen.
~rechtvooruitbreien:
een visnet met rechte zijden breiën. [Links: Overige termen inzake het vistuig.]

Voor het oog gezien bestaat het net uit vierkantjes. Bij rondbreiën lijkt het net uit ruitvormen te bestaan.
Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rechtvooruitliggen:
vissen met een drijfton die voorloopt. Plaatselijk ook dwarsdrijven en voordrijven genoemd. [Links: Diverse termen inzake de visserij.]

Bron: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~reclameschip:
vaartuig, gebouwd, verbouwd, of ingericht om een zeker nieuw product te kunnen demonstreren dan wel om een organisatie te promoten. Gerelateerde termen: demonstratievaartuig en contactvaartuig.
~recognitierecht:
bedrag dat men diende te betalen om met een schip, groter dan ca. 2,5 ton, de Rijn te mogen bevaren. Het recognitierecht is samen met recht op landing, onderdeel van de scheepvaartrechten op de Rijn.

Bron: Nederlandsche wetgeving op de scheepvaart 1843 door WJC van Hasselt.

~recognitiegeld:
bedrag dat men diende te betalen om de Rijn te mogen bevaren. Zie verder bij recognitierecht.
~recreatiebaken:
baken bestemd voor de navigatie met kleine recreatieve vaartuigen. Zie ook jachtbebakening. ~recreatiebebakening:
bebakening bestemd voor kleine recreatieve vaartuigen. Zie ook jachtbebakening. ~recreatiebetonning:
betonning bestemd voor kleine recreatieve vaartuigen. jachtbebakening. ~recreatieschip:
vaartuig dat niet beroepsmatig gebruikt wordt. Vermoedelijk kunnen hierbij woonvaartuigen en mogelijk ook bepaalde vakantieschepen inbegrepen zijn.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~recreatiesluis:
sluis die gebruikt wordt voor het schutten van pleziervaartuigen (dus niet een schutsluis waarin men kan recreëren).
~recreatievaartuig:
vaartuig hoofdzakelijk bestemd voor persoonlijke recreatie. Ook bekend als pleziervaartuig.
~redder:
persoon, die reddingen verricht.

REDDER AAN DE WAL

: donateur van de reddingmaatschappij.
~reddingbal:
rond voorwerp met een drijfvermogen van minstens 7,5 kg, waarom heen een grijpnet, bevestigd is.
~reddingbank:
(op passagiersschepen) houten zitbank, die als reddingsmiddel kan dienen.
~reddingboei:
meestal ronde ring, met een flink drijfvermogen, waarmee drenkelingen zich drijvende kunnen houden. Ook geschreven als reddingsboei. Zie ook hoefijzerboei.
~reddingboeilicht:
door een lijn met een reddingboei verbonden drijvend voorwerp, dat bij contact met het water een lichtsignaal uitzendt. Ook geschreven als reddingsboeilicht.

Het gebruik van reddingboeilichten is niet algemeen, maar de laatste decennia (dwz sinds ca. 2000) neemt het gebruik wel toe.

~reddingboot:
1> vaartuig, behorende bij een schip, dat voornamelijk bestemd is om de mensen, die zich aan boord bevinden, in geval van nood te redden. Ook geschreven als reddingsboot en in documenten en de rechtspraak soms scheepsreddingboot genoemd.

Bij de meeste binnenvaartschepen fungeert de bijboot als reddingboot. De bijboot was vroeger een onmisbaar instrument. Bij sommige schepen, kwam hij amper ooit uit het water. De laatste decennia krijgt de boot steeds meer de rol van laatste redmiddel en komt hij nauwelijks ooit in het water.

2> zelfstandig opererend vaartuig, dat bestemd is om mensen, die op het water in nood verkeren, te redden. Ook geschreven als reddingsboot.
~reddinggordel:
meestal uit kurken samengestelde band, die rond het lichaam gedragen wordt. In de binnenvaart bijna uitsluitend door de reddingmaatschappij gebruikt geweest. Vroeger ook scafhander genoemd.
~reddingkleed:
zwaar stuk zeildoek, op de hoeken voorzien van een soort leuvers. Het doek kon bij schade onder de waterlijn onder het schip door en voor het gat getrokken kan worden, waardoor het binnenstromen van water verminderd werd. Ook bekend als: reddingskleed, stopkleed, lekzeil, lekkleed, aanvaringszeil, aanvaringskleed of als veiligheidszeil.

De maat van de kleden liep uiteen van circa 4 bij 4 tot circa 6 bij 10 meter. Soms waren alleen de hoekpunten van stevige ogen voorzien, soms ook zaten er langs de gehele rand, met een tussenruimte van circa één meter, leuvers.

~reddingloon:
vergoeding, die men kan verlangen voor het aan boord nemen van personen, die, op het water, in nood verkeerden. Ook als reddingsloon geschreven. Reddingloon is één van de vele vormen van hulploon.
~reddingmaatschappij:
stichting, die zich tot doel gesteld heeft, personen, die in zeenood verkeren, te helpen, zonder daarvoor een geldelijke vergoeding te verlangen. In 1824 werden er, op particulier initiatief, in Nederland twee reddingmaatschappijen opgericht. De Noord en Zuid-Hollandse Reddingmaatschappij, met het werkgebied ten Noorden van Hoek van Holland, en de Zuid-Hollandse Maatschappij tot Redding van Schipbreukelingen, die het gebied van Hoek van Holland tot de Belgische grens voor haar rekening nam. Beide maatschappijen werden door vrijwillige bijdragen in stand gehouden. In 1991 zijn de maatschappijen gefuseerd en ging men verder onder de naam Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij. Thans (2009) omvat de vloot ca. 60 vaartuigen en zijn er zo'n 700 vrijwilligers bij het reddingwerk betrokken. De vaartuigen zijn verdeeld over ca. 36 stations, waarvan ongeveer de helft, ook bij het reddingswerk op binnenwater betrokken kan zijn. [Website knrm.nl]
~reddings.........: zie ook de vormen zonder 'tussen S'.
~reddingshaak:
halve beugel die aan een lange stok bevestigd wordt waarmee men dan zwemmers kan steunen. Misschien beter bekend als drenkelingenhaak.

Bron: binnenvaartwinkel.nl

~reddingsmiddel:
alle middelen, die tot doel hebben de overlevingskansen van personen (en dieren), die in zeenood verkeren, te vergroten of voorwerpen die bij het redden van deze personen gebruikt worden.

Naar het schijnt mogen reddingsmiddelen die volgens voorschriften aan boord dienen te zijn, nooit voor enig ander doel gebruikt worden!
De term reddingmiddel zonder tussen S komt voor, maar in zo een geringe mate dat opname me niet noodzakelijk leek.

~reddingssloep:
1> reddingboot aan boord van zeeschepen. Vaak ook reddingboot genoemd.

Oorspronkelijk waren dit inderdaad vaartuigen van het type sloep. De laatste decennia zijn er echter diverse reddingboten van een ander type in gebruik genomen.

2> mogelijk Zuid-Nederlands voor wat men over het algemeen een bijboot noemt.
~reddingvest:
met zeer licht materiaal gevuld vest, dat een persoon, die te water raakt, met het hoofd boven water houdt. Ook als reddingsvest geschreven en rond 1900 soms scafhander genoemd.
Gerelateerde term: zwemvest.
~reddingvlet:
reddingboot van het type Vlet.
~reddingvlot:
1> min of meer rechthoekig drijflichaam van redelijke omvang, dat in noodgevallen over boord gezet wordt. Ook als reddingsvlot geschreven.

Als reddingvlot te vinden in: Internationaal verdrag voor de beveiliging van menschenlevens op zee. Algemeene Landsdrukkerij,1929. Via Delpher.nl Als reddingsvlot te vinden in: Verslag van de Staatscommissie, ingesteld bij Koninklijk besluit van 24 Augustus 1906 no. 80, tot voorbereiding van wettelijke maatregelen ter voorkoming van scheepsrampen. Van Cleef,1907. Via Delpher.nl

2>

OPBLAASBAAR REDDINGVLOT

: door opblaasbare 'rubberen' buizen gevormde, 8-hoekige ring met een bodem van dun materiaal of soort gelijke constructie. Aan dek opgeslagen in een reddingvlotcontainer.
~reddingvlotcontainer:
container, meestal van gewapend polyester, waarin een automatisch opblazend reddingvlot geborgen is. Ook als reddingsvlotcontainer geschreven. [Afbeelding+tekst]

Met tussen S schijnt het meest voor te komen, maar zonder tussen-s is het woord ondermeer te vinden in het periodiek voor (zee)zeilers genaamd Zilt nr 56 november 2010.

~rede:
het water voor een plaats of stad waar de schepen (veilig) voor anker kunnen liggen. Grote zeeschepen worden vaak op de rede geladen en gelost. Ook in de binnenvaart had men redes en zelfs ver landinwaarts. Zo bestond in de tijd dat het Binger Loch nog een flessehals vormde de Rede Bingen. Ook ree genoemd.
~redegeld:
1> toeslag die men te Antwerpen verkreeg, wanneer men op getijdewater, in plaats van in de dokken moest laden of lossen. Bijgenaamd: bibbergeld.

Bron: kustvaartforum.com

2> geld dat men moest betalen als men op de rede bij Harderwijk lag. Ook reegeld genoemd.
~reden:
1> een schip voor de vaart uitrusten. Vroeger geschreven als reeden.

2> schepen in bedrijf hebben, exploiteren of aan de exploitatie ervan deelnemen. Vroeger geschreven als reeden.
~reder:
persoon, die één of meerdere schepen exploiteert.

De term is waarschijnlijk afkomstig van het werkwoord "reden, reedde, gereed", het welk "klaar maken" betekent. Een reder is dan dus iemand die schepen klaarmaakt voor de vaart.
Gelet op het gestelde in het, thans (2012) geldende, Burgerlijk Wetboek kan er wettelijk slechts sprake zijn van een reder, wanneer deze samen met een ander rechtspersoon eigenaar is van het schip, c.q. de schepen.

~rederij:
bedrijf, dat één of meerdere schepen exploiteert.

Het is, vooral tegenwoordig, niet ongebruikelijk een bedrijf op te richten dat slechts één schip in de vaart heeft. De meeste rederijen bezitten in de regel echter meerdere schepen. Sommige grote rederijen bezatten vroeger tientallen, soms wel tegen de honderd, schepen van allerlei slag en grootte. Verder werden er door de rederijen, als dat zo uitkwam, schepen ingehuurd. Deze huurvloot was, ook al werd dat onwenselijk geacht, in sommige gevallen zelfs groter dan de eigen vloot. De huurschepen waren niet zelden van andere rederijen en werden soms door middel van een meerjarig contract gebonden.
Volgens het, thans 2012 geldende, Burgerlijk wetboek is er sprake van een rederij wanneer een schip volgens de registers aan meer dan één persoon toebehoort.

Gerelateerde term: streekrederij, scheepvaartmaatschappij, expediteur .
~rederijbedrijf:
het opereren, functioneren, van een rederij.

De term wordt genoemd in: Techniek in Nederland in de twintigste eeuw. Deel 5.(2002) A.A.A. de la Bruhèze, H.W. Lintsen, Arie Rip, J.W. Schot.

~Rederij C. Bosman:
Alkmaarse rederij die ondermeer de bootdiensten Den Helder-Texel, Enkhuizen-Staveren en Harlingen-Terschelling heeft onderhouden. De firma stichtte tevens de bootdienstonderneming Alkmaar Packet.
Voor zover bekend heeft de firma van 1864 tot 1954 bestaan.
~Rederij De Rode Ster:
Rotterdamse sleepdienst die in het westen van het land actief was. Zie verder bij Rode Ster.
~Rederij Feenstra nv/bv:
firma die in 1949 begon om met tijdelijk omgebouwde vrachtschepen vakantie reizen te organiseren. In de jaren 60-70 uitgegroeid tot één van de belangrijkste ondernemingen op het gebied van Rijnvakanties. In 1981 failliet gegaan, waarna een aantal aangesloten eigenaren de Feenstra Rijn Lijn oprichtten. [Uitgebreide beschrijving]
~Rederij Frater Smid:
sleepbootrederij te Delfzijl. Tussen 1910 en 1920 aldaar actief geweest.

Over deze rederij is door Hans en Greef Beukema een boek getiteld: "Rederij Frater Smid, een vergeten rederij" geschreven.

~Rederij Gebroeders Goedkoop:
leden van de familie Goedkoop zijn opererend vanuit Amsterdam vanaf 1814 tot 1 juli 1999 in diverse takken van scheepvaart actief geweest. Bekend zijn zij in vroeger tijd voornamelijk van passagiersdiensten en in later tijd van sleepdiensten. Vroeger als Reederij Gebroeders Goedkoop geschreven. Voor een uitgebreid overzicht zie www.reederijgebrgoedkoop.nl.
~rederijkleuren:
eigenlijk: bepaalde kleurstelling die een rederij op een aantal zaken, zoals bijvoorbeeld briefpapier, vaarvlag, manchet, enz., voert. Bij uitbreiding ook van toepassing op zaken die niet de juiste kleurstelling hebben, maar die op andere wijze als herkenningsteken van de maatschappij bekend staan. ~Rederij NACO:
scheepvaart onderdeel van de Nederlandsche Auto Car Onderneming, NACO. Zie verder aldaar.
~rederijschip:
1> vaartuig, dat in het bezit van een rederij is. Ook kantoorschip genoemd.

2> soms: een vaartuig, dat voor langere tijd door een bedrijf of rederij ingehuurd is.
~rederijschipper:
schipper die in loondienst op een schip van een rederij vaart, ook kantoorschipper genoemd.
~rederijsleepboot:
sleepboot in eigendom van een rederij. Vroeger sprak men nog weleens van firmaboot.

De term firmaboot schijnt in de Rijnvaart vrij gebruikelijk geweest te zijn.

~N.V. Re(e)derij Stânfries:
rederij die tussen 1933 en 1948 een beurtdienst tussen Friesland en Amsterdam onderhield. Zie verder bij Stanfries.
~rederijvaart:
de scheepvaart met rederijschepen.
~Rederij van Swieten:
Amsterdamse rederij die met de zogenaamde de zogenaamde Amstelboten een beurtdienst vanuit Amsterdam onderhield.
In 1948 opgegaan in de Groninger Beurtvaart.
~rederijvlag:
vlag of wimpel, die aangeeft voor die rederij men vaart. Naar het schijnt ook kantoorvlag genoemd.

De tamelijk ongebruikelijke term kantoorvlag werd aangetroffen in P. Versnel's Vakwoordenboek.

Gerelateerde term: vaarvlag.
~redmij:
woordspeling: met de woorden 'red mij' en 'REDdingMaatschappIJ'.
~reductiekeerkoppeling:
keerkoppeling met in-, soms aan-, gebouwde vertraging. Zie ook korthalskeerkoppeling en langhalskeerkoppeling.
~reductievlak:
aangenomen waterstand van getijdewater op waterkaarten, meestal laaglaagwaterspring. Ook bekend als kaartreductievlak.

~ree:
1> commando dat bij het overstag gaan gegeven kan worden. Term, die in de binnenvaart waarschijnlijk niet gebruikt werd. Volgens sommige bronnen (o.a. Nicolaas Witsen) in de zeevaart wel.

De term is voornamelijk onder de zeilende watersporters in gebruik, waar het ene deel het commando roept VOOR men overstag gaat, terwijl de andere helft het roept op het moment van overstag gaan.
De term is (o.a. volgens Duden) de gebiedende wijs van het werkwoord REDEN (reedde, gereed) en wil dan dus zeggen dat men zich voor het overstag gaan gereed moet maken. Ook de termen REDER, iemand die schepen gereed maakt voor de vaart en REDE, een plaats waar schepen liggen om in of uit te varen, lijken van REDEN afgeleid te zijn. Andere bronnen leggen echter een verband met het woord ra, in welk geval REE een verkorting is van 'over ree gaan': de ra's omhalen.

REE GAAN

: overstag gaan.

2> de kust, het land dat grenst aan groot water. Zie ook rede.
~reeband:
touw waarmee een zeil aan een rondhout vastgemaakt wordt. Ander woord voor raband.
~reef:
oude vorm van rif in de zin van de strook zeil die bij het innemen van het zeil opgebonden wordt.

van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, Sijthoff 1914.

~reef....: zie ook bij rif.......
~reefband:
ter versterking, op het zeil genaaide strook zeildoek, waarin de zeilkousen voor de reeflijn of de rifseizings aangebracht zijn. Ook rifband genoemd.

van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, Sijthoff 1914.

~reefbindsel:
bindsel waarmee de schoothoorn of hals aan de leuver die dan deze functie krijgt, gebonden wordt. Het bindsel verkort in feite het lijk aan die zijde waar het aangebracht wordt. Verouderde term; tegenwoordig heeft men het meestal over een rifbindsel.
~reefend:
kort touw waarmee men het rif samenbindt. ongebruikelijke term voor rifseizing.
~reefer:
Engelse term voor een koelcontainer.
~reeffok:
een fok welke gereefd kan worden of gereefd is. Zie ook bij riffok.
~reefgat:
gat in het zeil, ten behoeve van een reeflijn of van een rifseizing. Ook wel rifgat genoemd. Het zeil is ter plaatse van het gat meestal voorzien van een versterking in de vorm van een lap, terwijl het gat met een reefkous of trens voor uitscheuren wordt behoed.

van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, Sijthoff 1914.

~reefijzer:
stalen stang met vorkvormig uiteinde, waarin de giek tijdens het reven kan rusten. Het reefijzer werd o.a. op de Heegeraak gebruikt. Soms ook rifijzer genoemd.
Vergelijk: mik. ~reefknuttel:
kort eindje touw dat door een reefgat gestoken is(wordt) en waarmee het zeil samen gebonden kan worden. Ook rifseizing genoemd.
~reefkous:
1> metalen bus, een zeilkous, waarmee het zeil ter plaatse van de reefgaten versterkt is. Ook rifkous genoemd.

2> leuver ter hoogte van de reefgaten. Ook rifkous genoemd.
~reefleuver:
leuver op de hoogte van de reefknuttels. Ook bekend als rifleuver en, zeer verwarrend, vaak ook reefkous/rifkous genoemd.

van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, Sijthoff 1914.

~reeflijn:
wisselend, om het onderlijk/of giek en door de reefkousen geregen lijn, waarmee men het zeil kan reven. Ook reeftouw of riflijn genoemd.

van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, Sijthoff 1914.

~reefseizing:
door de reefgaten gestoken eindjes touw waarmee het ingenomen zeil samengebonden, gereefd, kan worden. Ook rifseizing genoemd.

van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, Sijthoff 1914.

~reeftouw:
1> touw waarmee met de schoothoorn en de reefleuver naar elkaar toetrekt.

Door dit touw als naaiing tussen de twee kousen te gebruiken kan men ook terwijl de zeilen nog wind vangen een rif maken. Later gebruikte men hiervoor meestal de smeerreep.

2> term die zowel gebruikt wordt voor een reeflijn, als voor een rifseizing/reefend.
~reefzeil:
een zeil waarin een rif gestoken kan worden: zie rifzeil.
~reêgeld:
geld dat men dient te betalen wanneer men bij Harderwijk op de rede lag.

Bron: Weekblad Schuttevaer 20-1--1923

~reehout:
verouderde term voor een soort berghout dat ter hoogte van het dek geplaatst is. Het vormt waarschijnlijk een bescherming voor de watergang, het buitenste lijfhout.

Volgens vocsite.nl: "houten lijst om het scheepsboord, ter hoogte van het opperdek. Ook Rahout."
De term wordt in het bestek van een boeier gegeven door Nicolaas Witsen gebruikt, maar is vermoedelijk niet in de binnenvaart in zwang geweest.
Ook genoemd in: 'De stoombootdiensten op de Wester-Schelde en op de Ooster-Schelde 1828 tot 1928'. Gedeputeerde Staten van Zeeland, 1929. Via Delpher.

~reep:
1> eind: willekeurig een eind touw of ketting. De term wordt hoofdzakelijk gebruikt in samenstellingen zoals: valreep, talreep, taliereep (= loper) en smeerreep.

2a> het touw, lijn door of langs de rand van een visnet.

Bij drijfnetten, zegens e.d. noemt men de touwen langs onder- en bovenrand repen. De term sim wordt min of meer als synoniem van reep gebruikt. De term pees gebruikt men voor touwen langs de openingen van sleepkuilen, korren, e.d.
Oorspronkelijk schijnen pezen meer de touwen of trossen geweest te zijn waarmee de netten getrokken werden, terwijl reep een meer algemeen synoniem voor touw was.
Zie ook Historische woordenboeken op gtb.ivdnt.org.
De term 'reep' (ca. 1550) is niet, zoals sommige bronnen beweren afkomstig van het Engelse 'rope', maar omgekeerd.

Gerelateerde termen: steenreep, onderreep, bovenreep, kurkreep.
b> plaatselijk in gebruik als synoniem voor kuiltoom.

3a> lange lijn met op regelmatige afstanden dwarslijntje waaraan vishaken met aas zitten. Zie ook bij beug en hoekwant.
b> aantal met elkaar verbonden visnetten. Zie bij reepnet.

4> touw vanaf de boven zijde van de mast, die de onderkant van de spriet (van een sprietzeil) op een bepaalde hoogte houdt. Zie ook standaard.
~reepaal:
aal/paling gevangen met het aalhoelwant/de repen.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~reepbak:
ondiepe houten bak waarin het reeds geaasde hoekwant gelegd wordt. Ook aalbak, repenbak, beugbak en wantbak. Zie ook aasbak en kordeelbak. [Links: Overige termen inzake het vistuig.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~reepblok:
blok aan het uiteinde van de laadboom waardoor de hijsdraad, de laadreep, loopt. Zie ook laadblok.
~reepdreg:
dregankertje waarmee reepnetten verankerd worden.
~reephaak:
haak welke gebruikt wordt bij het aalhoekwant, de aalbeug en mogelijk ook de aaldogger. Zie ook aalhoek

Er scheen rond 1900 een voorschrift te bestaan waarbij geregeld werd dat men voor het vissen op aal gebruik mocht maken van stalen haken met weerhaak, terwijl men zich bij de botbeug tevreden moest stellen met koperen haken zonder weerhaak.

~reephuis:
kleine, zeer open geconstrueerde loods op het werfterrein waarin de reep waarmee de takel van de (sleep)helling ingeschoren werd, de hellingreep, werd opgeslagen.

Het lange eind touw was gezien zijn dikte kostbaar, bovendien hing het wel en wee van het schip dat opgehaald werd er van af. Het touw moest dus goed verzorgd worden en droog maar ook luchtig in het reephuis opgeschoten worden.

~reepmaker:
persoon die van vezels touw maakt; een touwslager.

Bron: van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, Sijthoff 1914.

~reepnaald:
naald waarmee men een reep langs de opening van een kuilnet zet.
~reepnet:
een aantal met elkaar verbonden visnetten. Bijv. een ankernet, schakelnet of een zegen.
~reeppont:
1> een kabelpont, dus een heen-en-weer, die voor de voortstuwing van de stroming van het water gebruik maakt, maar anders dan een gierpont dat doet.

Voor en achterzijde van de reeppont zijn via kettingen met twee blokken(katrollen) die over een over het water liggende kabel lopen, verbonden. Door de ene ketting veel korter te nemen dan de ander zal het vaartuig scheef op de stroming komen te liggen en zich dan wel de ene of de andere kant op willen bewegen. Aan het vaartuig bevestigde zwaarden kunnen de voortstuwing bevorderen. Ook gierponten, die gebruik maken van de stroming, kunnen zich vaak scheef op de ankerkabel stellen. Wanneer ze dan ook nog een geleide kabel dwars over het vaarwater hebben, wordt het wel heel lastig de verschillende soorten uit elkaar te houden.
Bron: Handboek voor officieren der artillerie: Dl.11 Pontonniersdienst, Volume 1. Door A.L.W. Seyffardt,C.L. van Pesch

2> volgens sommige bronnen een kabelpont.
~reepschieter:
persoon die een reepnet uitzet.

Men mag aannemen dat in de binnenvisserij het werk gewoon door één der bemanningsleden gedaan werd en dat het geen aparte functie aan boord was

~reepslager:
persoon die van vezels touw maakt; een touwslager.

Bron: van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, Sijthoff 1914.

~reepsnelheid:
de (gemiddelde) snelheid waarmee een reep onder bepaalde belasting ingehaald of uitgevierd kan worden. Deze waarde heeft meestal betrekking op de reep van motorisch aangedreven lieren.
~reeptrek:
de kracht die met een reep/loper uitgeoefend kan worden. Deze waarde heeft meestal betrekking op de reep van motorisch aangedreven lieren.
~reepvisser:
visser die met hoekwant vist. Zie ook bootjesvisser.
~reepvisserij:
de visserij met de beug/reep. Ook reepjesvisserij genoemd.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~Reepvlet:
bepaalde vlet die, bij de botters op het IJsselmeer, gebruikt werd bij de visserij met reepnetten. Het waren overnaadse houten vletten tot circa 7,5 meter lang.

Ondermeer genoemd bij G.J. Schutten in Verdwenen schepen.

~Reeuwijkse melkschouw:
boerenschouw uit Zuid-Holland die voor het vervoer van melkbussen en melkers gebruikt werd. Ze maten circa 5,7 bij 1,1 meter. Zie ook melkschouw.

Bron: G.J. Schutten Verdwenen schepen. blz 327.

~reezeil:
Zuid-Hollands synoniem voor razeil.
~regeling:
oude vorm voor reling. Ook geschreven als relling.

Oorspronkelijk alleen gebruikt voor het horizontale houten deel van een hekwerk. De verticale delen noemde men ondermeer verschansingstutten of slechts stutten.

~regelvaart:
vorm van beurtvaart die werd opgezet omdat het ondertekenen van de acte van Mainz (inhoudende de vrije vaart op de Rijn) het voortbestaan van de toenmalige beurtvaart, Amsterdam - Ruhrgebied, onmogelijk maakte.

Deze vorm van beurtvaart onderscheidde zich alleen van de voorgaande door een groter aantal mogelijkheden om ladingen buiten deze dienst om te vervoeren en doordat ze uitsluitend voor de aangesloten handelaren voer. Een vorm van relatievaart dus. Onder andere grote ladingen en ladingen die met passagiersschepen of sleepschepen vervoerd werden, mochten door deze handelaren buiten de dienst om vervoerd worden. Deze diensten voeren ondermeer naar Duisburg, Dusseldorf, Mainz, Keulen, Frankfurt, Koblenz, Wesel, Mannheim etc. Door de opkomst van de spoorwegen en de sleepvaart gaat het na 1845 snel bergafwaarts met deze vorm van beurtvaart. In 1953 was er alleen nog de vaart op Wesel nog over. Wesel was merkwaardig genoeg ook de eerste Rijnhaven van een Amsterdamse beurtdienst. Deze dienst was in 1613 begonnen en werd uiteindelijk in 1862 gestaakt. Bron Jaarboek Amstelodamum 1958 blz 41 en verder.

~regelvisser:
persoon die bij het vissen met haringregels betrokken is. Bij deze vismethode zijn er per boot, een haringschuit, twee personen nodig.

Zie ook: OudTzummarum.nl.

~regelvisserij:
het vissen met haringregels. Naar het schijnt ook dijkvisserij genoemd omdat de regels dicht bij de dijk stonden.

Zie ook: OudTzummarum.nl.

Gerelateerde term: haringschuit, fandelhaak.
~regengoot:
ingeschaafde of gebeitelde sponning aan de rand van houten delen, waarmee men het kruipen van het water langs de rand tegen trachtte te gaan. Zie ook waterhol.
~regenkap:
wandje met klein afdakje dat de roerganger enige beschutting moet geven. Ongebruikelijk woord voor schuilhok. ~regenklep:
1> scharnierend klepje op de opening van verticaal geplaatste motoruitlaten. [Afbeelding]

2> scharnierend aan de den bevestigde plaat, die het uiteinde van aluminium luiken omsluit. Zie ook stormklep.
~regenplank:
plankbreed afdakje aan de bovenzijde van de stuurhutramen in de voorzijde van de stuurhut.
~regenrivier:
rivier die voor haar water voor het grootste deel afhankelijk is van de neerslag die in het stroomgebied valt. De Maas is een regenrivier.

Genoemd in: Historische woordenboeken op gtb.ivdnt.org.
In feite is elke rivier een regenrivier. Bij een bronrivier is het meeste water echter eerst in de bodem weggezakt en op een paar plaatsen weer naar boven gekomen.

~regenstreep:
verkleuring of verontreiniging van de verf, op plaatsen waar langdurig water langs vloeit.
~regentent:
tentzeiltje dat men boven de open stuurstand kon spannen.

Genoemd in: Inventarislijsten van goederen op IJsbrekers I en II, 1893 - 1921, Stadsarchief Amsterdam.

~regeringsgraan:
het graan dat gedurende de eerste wereldoorlog, om opdrijving van meel en broodprijzen te voorkomen, door de regering werd ingevoerd.

De intentie van de regering om dit graan uitsluitend door rederijschepen te laten vervoeren, was de aanleiding tot het ontstaan van een vrachtverdeling via een beurssysteem. Zie verder bij vrachtverdeling.

~reggen:
een mast strijken.

Bij deze term schijnt het voornamelijk te gaan om kleine met de hand strijkbare masten.

~Regge Zomp:
houten vrachtscheepje van circa 12 meter met hoge voor- en achtersteven en een sterke zeeg. Zie verder bij Zomp.
~regiem:
de wisselingen in waterafvoer of waterstand. Ook als regime geschreven.

Bron: Historische woordenboeken op gtb.ivdnt.org.

~regieschip:
vermoedelijk een schip waarvan de schipper een contract met een bevrachter heeft.
~regime:
de wisselingen in waterafvoer of waterstand. Ook als regiem geschreven.

Bron: Historische woordenboeken op gtb.ivdnt.org.

~Regionale vaart:
de scheepvaart die zich grotendeels binnen een bepaalde regio voltrekt. Zie ook provinciale vaart en koloniale vaart.

Bij de regionale vaart is het begrip in ruime mate afhankelijk van wat men een regio wenst te noemen. Veel schippers hadden een voorkeur voor een bepaald vaargebied en vooral in de tijd van de zeilvaart was het gebied waar binnen men zich meestentijds bewoog niet erg groot. Anderzijds kan men de mestvaart tussen Holland en Friesland toch maar nauwelijks regionale vaart noemen, niet waar?

~Register Holland:
classificatiebureau voor de hedendaagse chartervaart en opvolger van het bureau zeilwezen.

Register Holland is onder andere verantwoordelijk voor de afgifte van het mast- en tuigcertificaat.

~Register Varend Erfgoed Nederland, RVEN:
verzameling van gegevens van schepen die volgens de, bij de Federatie Varend Erfgoed Nederland, aangesloten behoudsorganisaties aan bepaalde criteria voldoen.

Het is de zoveelste goed bedoelde poging de waarde van het Varend Erfgoed beter onder de aandacht van beleidsmakers te brengen.

~registratiebewijs marifoon:
verplicht document als bewijs dat de daarop aangegeven marifoon officieel geregistreerd is en in combinatie met de bijbehorende machtiging door tot daartoe bevoegde personen gebruikt mag worden. Het document staat ook bekend als registratiebewijs maritiem mobiel.

Bron: rdi.nl/onderwerpen/marifoons-en-overige-maritieme-communicatieapparatuur., Cursus varen met grote schepen 1996.

~registratiebewijs snelle motorboot:
door de rijksdienst voor het wegverkeer afgegeven document waarin het registratie kenmerk dat zichtbaar op het vaartuig aangebracht moet zijn, toegewezen wordt. Dit kenmerk heeft veel weg van het kenteken uit het wegverkeer en bezit altijd een lettercombinatie waarin een Y voorkomt. Het staat daardoor ook bekend als Y-nummer (IJ-nummer).
Gerelateerde term: snelle motorboot.
~registratieletter:
begrip uit de toelichting maatregelschepen 1952-1954 waarmee men de omcirkelde hoofdletter, ook bekend als de groepletter, als onderscheidingsteken op binnenvaartuigen bedoelt. Zie ook tekst: Groep(s)letter.
~reglementen en wetten:
tegenwoordig is voor de binnenvaart de regelgeving ondergebracht in een raamwet met de titel 'Binnenvaartwet'. Tot de daaruit voortvloeiende nadere regelgeving behoren ondermeer het Binnenvaartbesluit en de Binnenvaartregeling.
De wetgeving is echter aan voortdurende veranderingen en aanpassingen onderhevig. [Zie verder bij ilent.nl]

Meer regelingen, zowel nieuwe als oude:

• Burgerlijk wetboek, binnenvaartrecht.(Wettekst)
• BinnenAanvaringsReglement (B.A.R.).
• Binnenvaartwet 1-11-1952.(Wettekst)
• Binnenschepenwet.
• Binnenvaartbesluit. (Wettekst)
• Binnenvaartregeling. (Wettekst)
• Binnenvaart Politiereglement (B.P.R).
• Rijnvaartpolitiereglement (RPR).
• Regeling radarinstallaties en bochtaanwijzers 1995.
• Reglement onderzoek schepen op de Rijn (ROSR)).
• Scheepvaartverkeerswet (Wettekst).
• Het vaarreglement 1965.
• Wet vervoer binnenvaart (Wvb)).
• Hygiënecode binnenvaart Levensmiddelen en Diervoeders. (Overzicht hygiënecodesScheepvaart)
• Wet vervoer gevaarlijke stoffen (WVGS).
• Besluit vervoer gevaarlijke stoffen (Bvgs).
• Regeling vervoer over de binnenwateren van gevaarlijke stoffen (VBG).
• Besluit aanwijzing zeegebied en kustwateren 1970 (Wettekst).

Meer op: wetten.overheid.nl/BWBR0004364.......informatie en verder waren er dan nog de vele Provinciale en plaatselijke verordeningen.

Vanaf de middeleeuwen tot ca. 1845 bepalen lokale overheden, waterschappen, landsheren, enz. met zeer doelgerichte bepalingen de gang van zaken op het water. Dit gebeurde via keuren, besluiten, ordonnatieën, reglementen e.d. Het zijn in die tijd vooral de bevrachter en verlader die de specifieke eisen voor het schip vaststelden, terwijl de overheden de globale zaken als afmetingen van het schip als ook het gedrag op de wateren en ligplaatsen reguleren. Een enkele maal treft men in stedelijke of provinciale keuren en bepalingen eisen inzake bemanning en uitrusting.
Wanneer, aan het eind van de middeleeuwen, de beurtvaart zijn beslag krijgt, zijn het de gilden die de eisen voor de te gebruiken schepen en voor de benodigde bemanning formuleren. In de 'wilde vaart' blijven dat de echter bevrachter en verlader.
Zo vaart men, in woelige en rustige tijden, voort tot het begin van de negentiende eeuw.
De Franse tijd bracht een zekere regulering en standaardisering, maar daarover is in Nederlandstalige teksten niet veel terug te vinden.
Over de periode na de Franse tijd valt echter via diverse bronnen op internet het nodige te vernemen. Zo werd bijv in 1825 het Reglement van politie voor de vaart op het Groot Noord-Hollandsch kanaal van kracht. Een reglement bijna alle facetten met betrekking tot het gebruik van het kanaal regelde. Soort gelijke wetten waren er ook voor andere belangrijke kanalen.
Een andere belangrijke fase vormde natuurlijk de totstandkoming van de Rijnvaartverdragen (Acte van Mainz, Acte van Mannheim.) wat ondermeer resulteerde in het Rijnpatent en de Reglementen tot zekerheid van de scheepvaart.
- In 1879 wordt het eerste (?) reglement van Politie voor de Rijnvaart van kracht. (Bron: De wetgeving op de Rijnvaart, Rotterdam, 1970). Er zullen in de periode daarna nog de nodige versies volgen. De Rijnvaart blijft tot vandaag de dag zijn eigen vaarreglementen (bestaande uit gewone, bijzondere en plaatselijke) behouden.
Voor de overige binnenvaart komt er in 1891 De wet ter voorkoming van aanvaringen op de binnenwateren ofwel de Binnenaanvaringswet van 1891. In 1919 Gevolgd door het algemeen reglement van politie voor rivieren en Rijkskanalen en in 1926 gevolgd door het BinnenAanvaringsReglement (gewijzigd 1935). Provinciale en soms ook stedelijke bepalingen blijven echter op vele wateren de zaken regelen.
In 1965 wordt het (nieuwe) Vaarreglement van kracht, daarin opgenomen zijn tevens een aantal bijzondere bepalingen met betrekking tot vaarwateren waar zeegaande schepen van belang zijn. De rol van de plaatselijke verordeningen wordt verkleind In 1984 worden zowel het BAR als het VR als ook het Rijksreglement voor rivieren en kanalen vervangen door Scheepvaartverkeerswet (SVW) en het Binnenvaart Politie Reglement. Ook dit laatste bestaat uit gewone, bijzondere en plaatselijke reglementen.

Gerelateerde termen: scheepsdocumenten, certificaat van onderzoek, paspoort, radarpatent, Reglement onderzoek schepen op de Rijn, Rijnpatent, vaarbewijs, enz.
~Reglementen tot zekerheid van de scheepvaart:
uit de Acte van Mainz voortgekomen reglementen voor de vaart op de Rijn en haar zijrivieren.

Bron: Nederlandsche wetgeving op de scheepvaart door Mr J.W.C. van Hasselt.
Naast diverse andere zaken werden in dit reglement ten aanzien van de schipper zekere eisen van bekwaamheid gesteld, terwijl ook voor het schip eisen van deugdelijkheid en voldoende uitrusting van kracht zijn. Ondermeer dienen de schepen voor de Rijnvaart geijkt te zijn.

~Reglement onderzoek schepen op de Rijn, R.O.S.R.:
Reglement met voorschriften, eisen, ten aanzien van de bouw, uitrusting en bemanning van schepen. Dit reglement is ondermeer van toepassing op:

• schepen met een lengte van 20 m, of meer
• sleep- en duwboten
• passagiersschepen
• drijvende werktuigen.

Op basis van dit reglement wordt het Rijnattest afgegeven.
[wettekst op wetten.overheid.nl]
~Reglement van politie voor de vaart op het Groot Noord-Hollandsch kanaal:
in 1825 vastgesteld reglement dat het gebruik van en het varen op het Groot Noord-Hollandsch kanaal regelt.

Bron: Nederlandsche wetgeving op de scheepvaart, of verzameling van ..., Volume 1 Door W. J. C. van Hasselt
In aanvulling op dit reglement zijn er nog een aantal aanvullende bepaling zoals instructies voor de havenmeester, de aanstelling en het werkgebied van genoemden, enz. enz. Ook deze bevatten veelal voorschriften tot gebruik van het kanaal, het gebruik der schepen, het varen, jagen, afmeren, enz. enz. Ondermeer is bijvoorbeeld geregeld dat tussen 9 uur 's avonds en vijf uur 's morgens geen 'grote' vuren, in de kombuis e.d., mogen branden.... Ook de verplichting tot het voeren van een ankerlicht komt aan bod.

~Reglement van Politie voor de Rijnvaart, R.P.R:
reglement met vaarregels geldend op de Rijn, Nederrijn, Lek, Waal, enz. [Wettekst op wetten.overheid.nl]
Zie verder onder Rijnvaartpolitiereglement.
~regulateur:
1> veelgebruikte, maar eigenlijk foutieve benaming, voor een toerentalverstelinrichting.

2> onderdeel van een motor of stoommachine, dat het ingestelde toerental moet handhaven.
~Reijsschip:
in sommige streken in de 19de eeuw gebruikte benaming voor schepen, meestal aakjes, die rijshout vervoerden. Misschien zoiets als een Sliedrechtse rijswerkersaak. Waarschijnlijk ook Rijsboot genoemd.
Gerelateerde termen: rietaak.
~reil:
door sommigen gezien als synoniem voor tuigage. Zie ook treil.

Bronnen: De Tijd: godsdienstig-staatkundig dagblad, 14-12-1906. | De Telegraaf, 12-04-1957. | De kracht der Christelijke godsdienst, D. Noothoven van Goor, ca. 1850. | Leeuwarder courant, 08-02-1806.

Gerelateerde term: reilen.
~reilen:
door sommigen gezien als synoniem voor optuigen. Zie ook reil.

De Historische woordenboeken op gtb.ivdnt.org. houden 'reilen' in 'zoals het reilt en zeilt' echter als een aanpassing van het reeds in de zestiende eeuw voorkomend spreekwoord 'zoals het rijdt en zeilt' dat wil zeggen: een schip zoals het voor anker ligt, dus als het op dat moment is. Reilen zou in dat geval dus niets meer als op de golven heen en weer bewegen betekenen.
Ik acht het echter niet onmogelijk dat reilen een uitbreiding is van het begrip reil, treil.

~reiltop:
in enkele woordenboeken vermeldt als synoniem voor vlaggestok.

Vermoedelijk afgeleid van het Duitsche 'reiltopp' en waarschijnlijk nooit echt in zwang geweest. Bron: Historische woordenboeken op gtb.ivdnt.org.

~reiniger:
onderdeel van een gasinstallatie. Zie bij gaskoeler, gasreiniger en cycloon.
~reinigingsboot:
soort vaartuig. De term wordt gebruikt voor meerdere soorten vaartuigen, vaak milieuvaartuigen genoemd, waaronder het vuilvisvaartuig of stofzuiger, het oliebestrijdingsvaartuig en het vuilnisophaalvaartuig. ~reinigingsvaartuig:
term gebruikt voor meerdere soorten vaartuigen, vaak milieuvaartuigen genoemd, waaronder het vuilvisvaartuig of stofzuiger, het oliebestrijdingsvaartuig en het vuilnisophaalvaartuig.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

De term wordt ondermeer gebruikt in de liggers van de meetdiensten.

~Reintjes:
Eisenwerke Reintjes Gmbh. Hamelen, Duitsland. Zeer bekende fabrikant van keerkoppelingen.
~reinwaterpomp:
In onbruik geraakte term voor koelwatercirculatiepomp. De term reinwaterpomp was in de tijd dat men hiervoor zuiger-, membraan en plunjerpompen gebruikte populair. Koelwatercirculatiepomp daarentegen in de tijd van de centrifigaal- en vloeistofringpompen.
~reis(je):
een lading te vervoeren hebben, in:

AAN DE REIS ZIJN, EEN REISJE HEBBEN

, enz.

EEN REISJE IN BALLAST DOEN

: een reisje met een slecht betalende lading maken.

Natuurlijk wordt reis ook in de gewone betekenis, het varend afleggen van een bepaalde afstand, gebruikt.

Gerelateerde termen: datumreis, aquariumreis(je).
~reisbevrachter:
bevrachter, die een reisbevrachting verzorgt.
~reisbevrachting:
reisbevrachting is een bevrachting waarbij voor het transport van A naar B van een bepaalde lading een vaste prijs staat.
Gerelateerde termen: rompbevrachting, tijdbevrachting.
~reisboot:
merkwaardige term voor een vaartuig waarop men men meevaart om vakantie te houden.

Vaak niet meer dan een pleziervaartuig!
Ondermeer genoemd in: Nieuwsblad van het Noorden. 04-11-1978. | Opregte Steenwijker courant, 31-08-1937.

~reisgeld:
vorm van verzekeringspremie waarbij het karakter van de reis, de lading en het te bevaren traject de grondslag voor de premieheffing vormde. Deze vorm van premieheffing werd onder andere in de 19de eeuw bij sommige compacten gehanteerd.

Bron onder andere:Frits Loomeijer, 'Het water dun' 150 jaar Compact De Onderlinge Vriendschap.

Zie verder bij: schepenverzekering.
~reisknecht:
bemanningslid dat niet als schipper of stuurman in dienst genomen is. De reisknecht werd vermoedelijk per reis ingehuurd. Verder meestal gewoon knecht genoemd. Zie ook jaarknecht.

Bron: vermeld als reisknegt in het Reglement voor Schippers varende op de Rijn, Amsterdam 1815. De term 'jongen' die op kleinere schepen vaak als synoniem gezien wordt, is in de meeste reglementen iemand van lagere rang.

~reit:
door uitslijting van de bodem ontstaan water, een geul. Ook geschreven als: rijd, rijt en riet. Zie ook bij waterloop.

Bron: Historische woordenboeken op gtb.ivdnt.org.
In deze betekenis in Friesland en Groningen in gebruik. Vroeger vaak geschreven als RIJT, maar ook (fonetisch) als RIET. In oudere vorm als RIJD is terug te vinden in enkele aardrijkskundige benamingen. In Vlaanderen wordt met het woord RIJT een sloot of waterloop bedoelt, terwijl men in Noordfries daar weer RIET voor gebruikt. De vorm REIT vind men onder andere terug in Reitdiep.

~reizenpremie:
toeslag die men ontvangt, wanneer men in daghuur varende, een reis voor een bepaalde datum volbracht dient te hebben. Naar het schijnt ook streckengeld genoemd.
~rek:
ring van ijzer of touw, gewoonlijk met leer bekleed, waarmee de hijs(hoek) van een sprietzeil tegen de mast gehouden wordt. Vergelijk: rakband en rak.

Bron: A. Joos, Waasch Idioticon, 1900-1904. Waasland ligt ten westen van Gent en grenst in het noorden aan Nederland.

~rekblok:
soort metalen aambeeld bedoelt om in staalplaten een buiging in twee richtingen te kloppen.
Zie ook holplaat. ~rekker:
kunststof tros, meestal nylon, die in de sleepverbinding opgenomen is, om de rukken te dempen. Hiervoor gebruikte men ook weleens een zwaar stuk ketting. Sinds het gebruik van geheel kunststoffen trossen en de sleephaak met ingebouwde veer, worden rekkers nog zelden gebruikt, maar ook voor die tijd waren ze niet algemeen.
~rekking:
onbekende term voor een soort bindsel, waarmee men twee touwen tegen elkaar trekt.
~relatieschipper:
schipper, die onder contract voor een verlader vaart.
~relatievaart:
het, onder contract, vervoeren van meerdere ladingen voor een verlader. Soms ook 'in charter varen', als ook, maar dan onterecht, beurtvaart genoemd.
~reling:
1> constructie, die personen houvast of steun biedt. Men kent o.a. de buisreling, de draadreling, de grijpreling, de voetreling, de wandelspier, de staafverschansing, het hekwerk en de plankreling.

2> elk der doorlopende horizontale delen van de gehele reling. Vroeger ook regeling en relling genoemd. Het bovenste deel was meestal van hout en werd leier of leider genoemd.

3> door een enkele gebezigde term voor wat het relingijzer of de potdeksel genoemd wordt.
~relingbuis:
metalen buis waarvan buisrelingen gemaakt worden. Ook relingpijp genoemd.
~relingdraad:
dunne staaldraad of een lijn, die in combinatie met scepters een draadreling vormt.

Relingdraden waren vroeger meestal van gegalvaniseerd staaldraad 4 tot 6mm dik. Sinds de jaren 80 wordt er voornamelijk, al dan niet geplastificeerd roestvrijstaaldraad toegepast. Vooral op pleziervaartuigen gebruikt men railingdraad dat bestaat uit een kern van bijv. polyester kunststofvezels met een mantel van polyethyleen.

~relinghoekijzer:
mogelijk het bestek of anders het relingijzer.

Bron: P. Versnel's Vakwoordenboek.

~relingijzer:
1> bovenrand van de romp, de potdeksel, bij schepen, die niet in hout gebouwd zijn. Ook railingijzer of reling genoemd.

Dit heeft vooral betrekking op schepen waarbij de verschansing, het boeisel, een redelijk flinke hoogte heeft.

2> speciaal L- vormig profielijzer, dat voor het relingijzer(1) gebruikt wordt. De stok vormt het horizontale deel en heeft een kraal. Het verticale deel is aan de buitenzijde vaak iets bol.
Zie ook bulbijzer.

3> door sommigen gebruikte term voor een stalen schanddeksel.
~relingtrap:
trap met houten leuning.

Houten trappen aan boord van schepen zijn meestal losse objecten.
Genoemd in: Inventarislijsten van goederen op IJsbrekers I en II, 1893 - 1921, Stadsarchief Amsterdam.

~relingpijp:
metalen buis waarvan buisrelingen gemaakt worden. Zie ook relingbuis.
~relingtussenstang:
van relingstang gefabriceerde onderreling.
~relingscepter:
verticale steun, een scepter, die de reling rond het schip of op een opbouw ondersteund. Ook geschreven als railingscepter en vaak kortweg: scepter genoemd.
~relingstang:
massief rond staal dat gebruikt wordt voor relingen, beugels, handvaten, en dergelijke.
~relling:
oude schrijfwijze voor reling.
~rem:
1> lekenterm voor vang, de reminrichting op lieren.

2> trommel waarom de sleepdraad een aantal slagen maakt, voordat die op de strangentrommel gewikkeld wordt. Zie verder bij remtrommel.
~Remaak:
schuit van rond 1800 met een lengte van waarschijnlijk niet meer dan een meter of tien. Remaken werden ondermeer door de Samoreuzen, die op Duitsland voeren, als lichter of boeglegger vanuit Amsterdam meegevoerd.

Het zou hierbij kunnen handelen om de ankeraken van de grote houtvlotten, die met vlotten stroomafwaarts kwamen en zo weer stroomopwaarts gelangden.

~remband:
stalen band, die rond de remschijf ligt. Ook vang genoemd. Eigenlijk is de remband daar slechts een onderdeel van.
~remming:
zware, lange, in het water geplaatste, constructie voor sluizen, bruggen e.d., waaraan schepen ligplaats kunnen nemen. Ook bekend als remmingwerk, remmingswerk. [Afbeelding] Vergelijk: geleidewerk, remstoel.

De remming was oorspronkelijk bedoeld om schippers de mogelijkheid te bieden om met hun sleep- of zeilschip tijdig voor het kunstwerk te kunnen stoppen. Ook werd er, bijvoorbeeld voor sleepschepen, wel een remstoel in het verlengde van de remming geplaatst. Met de komst van de motorschepen werd het kunnen afstoppen van schepen van ondergeschikt belang, bovendien werden, door de toenemende omvang van de schepen de meeste remmingen te kort om nog langer daarin te kunnen voorzien. Veel remmingen hebben daardoor nu nog alleen een functie als geleidewerk en tijdelijke ligplaats. In verband met dat laatste zijn, alweer in verband met de toegenomen lengte van de schepen, in het verlengde van de remming enkele losstaande meerpalen (meerstoelen, dukdalven) geplaatst.
Bronnen: J.A. Postema, M.F.A. Schiphorst, W. van der Schrier, Sluizen, kanalen en havens. Kosmos,1942. Sluizen en Stuwen door G.J. Arends, Delftse Univeritaire Pers, Rijksdienst voor de monumentenzorg. 1994.

Verwante termen: aanvaarhoofd, meerpaal, gording, remstoel, wrijfpaal.
~remmingmaas:
dubbelgebreide maas langs de opening van de keel van een (aal)fuik. [Links: Overige termen inzake het vistuig.]

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~remmingpaal:
stevige verticale paal van de remming, vaak tevens bedoeld als meerpaal. Gerelateerde term koningspaal.
~remmingswerk:
zware, lange, in het water geplaatste, constructie voor sluizen, bruggen e.d. Zie verder bij remming.

Over het algemeen wordt het woord geschreven zonder 'S' tussen remming en werk.
Ondermeer gebruikt in: Inlandsch hout, door J.R. Beversluis, 1939. via Delpher.nl

~remmingwerk:
zware, lange, in het water geplaatste, constructie voor sluizen, bruggen e.d. Zie verder bij remming.
~remschijf:
van smalle opstaande randen voorziene, dikke metalen schijf, waar omheen een remband gemonteerd is. Onderdeel van een vang.
~remstoel:
zeer kort remmingwerk een eindje voor schutsluis of brug. Niet te verwarren met een geleidewerk of aanvaarhoofd.
~remtrommel:
onderdeel van de strangenlier. Trommel waarom de strang een aantal slagen maakt, voordat de strang op de strangentrommel gewikkeld wordt. Ook adhesietrommel, keerrol of slechts rem genoemd. [Afbeelding.] De adhesietrommel heeft tot doel, de krachten die op de strang staan op te vangen, opdat de hoofdas van de lier niet te zwaar belast zal worden. Bij compact gebouwde strangenlieren fungeert deze trommel tevens als keerrol. De adhesietrommel vervangt zowel de strangenklem als een eventuele vang op de strangentrommel.
~Rennes, D.W. van:
bekende Nederlandse fabrikant van benzine, petroleum, gloeikop en dieselmotoren. Begonnen als fabrikant van ondermeer naaimachines begon men in 1890, in huize Drakenburg te Utrecht, als N.V. Machinefabriek 'Drakenburg' met de productie van motoren. Na een faillissement in 1933 verhuisde het bedrijf naar Leiden, waar het in 1938 aan de Sumatrastraat 55 zijn intrek nam. De productie van motoren werd in 1979 definitief gestopt en in 2006 sloot het bedrijf definitief de deuren. [Afbeeldingen.]

De eerste scheepsmotoren van van Rennes werkten niet met een keerkoppeling. De motor was via een brede drijfriem met (een beweeglijk gedeelte van) de schroefas verbonden. Met behulp van een schroefspindel kon deze as op en neer bewogen worden. In de onderste stand stond de drijfriem strak en voer het schip vooruit. In de middelste stand hing de drijfriem slap en stond de schroef stil. In de bovenste stand raakte de poelie op de schroefas, die van de motor, waardoor er achteruit gevaren kon worden. Of er op de poelies ook een voorziening aangebracht was om de grip tussen de twee poelies te verbeteren is mij nog niet bekend.

~reparatiedok:
1> eigenlijk een gegraven dok voor zeeschepen. Voluit eigenlijk scheepsreparatiedok geheten.

2> minder gebruikelijke term voor een drijvend dok of schepenlift van een werf.
~reparatiegat:
opening die ontstaat wanneer men, voorafgaande aan een reparatie, slecht materiaal verwijderd.
~reparatiehaven:
haven van een bedrijf, dat reparaties aan schepen verricht. Voluit scheepsreparatiehaven genoemd.
~reparatiehelling:
(scheeps)helling waarmee schepen, voor reparatie, uit het water gehaald kunnen worden. Voluit scheepsreparatiehelling geheten. Zie ook reparatiewerf.
~reparatienummer:
een laag beursnummer, dat men verkregen heeft doordat men, vanwege reparaties (hellingen), een tijd niet heeft kunnen varen. Zie ook vakantienummer.
~reparatieponton:
ponton dat gebruikt kan worden bij het verrichten van reparaties.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~reparatieschip:
schip dat gebruikt kan worden bij het verrichten van reparaties.

Term uit een gemeentebesluit van de Gemeente Arnhem d.d. 17 juli 2012.

~reparatievaartuig:
werkscheepje dat gebruikt kan worden bij het verrichten van reparaties.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~reparatiewerf:
scheepswerf, waar men alleen schepen repareert en geen nieuwe schepen bouwt. Voluit scheepsreparatiewerf genoemd.
~repen:
1> een touw, een reep, langs de onder of bovenkant van zekere visnet zetten.

2> met het reepnet vissen.
~repenaal:
aal/paling gevangen met het aalhoelwant.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~repenbak:
ondiepe houten bak waarin het reeds geaasde hoekwant gelegd wordt. Ook aalbak, reepbak, beugbak en wantbak. Zie ook aasbak en kordeelbak. [Links: Overige termen inzake het vistuig.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~reper:
persoon die met een staand haring- of ansjovisnet vist.
~reserveanker:
het tweede anker.

Er is meestal niet een echt reserveanker aan boord. Het anker dat men niet gebruikt en dat naast het gebruikte anker gezet kan worden, kan men als reserveanker beschouwen.

~reservemotor:
motor die niet opgesteld is en die gelijk is aan de in gebruik zijnde hoofdmotor.

De aanpassingen die nodig zijn om een andere motor in een schip te bouwen zijn vaak zo kostbaar dat sommige schippers, wanneer zij de kans krijgen een goede (gebruikte) motor, gelijk aan hun huidige hoofdmotor, te kopen, zij die kans met beide handen aangrijpen. Dat alles natuurlijk onder de voorwaarde dat men er geld en ruimte voor heeft. Deze motor zien zij dan, als die motor weinig draaiuren heeft als reservemotor. Heeft die motor een respectabel aantal draaiuren dan is hij 'voor de onderdelen'.

~reserveploeg:
een complete bemanning, die ter aflossing van de bestaande bemanning, aan boord komt.

Reserveploegen kwamen natuurlijk alleen voor bij rederijschepen. Zij kwamen aan boord, wanneer de toegelaten of overeengekomen maximale werktijden van de vaste bemanning, meestal door onvoorziene omstandigheden, overschreden werden. Bij het varen in ploegendienst spreekt men over 'wisselbemanning'.

~reserveschroef:
schroef/schroeven die ter vervanging van de in gebruik zijnde schroef/schroeven kan/kunnen dienen.

Alhoewel schepen niet langs de kant van het vaarwater even een schroef kunnen verwisselen, voeren de meeste schepen toch hun reserveschroef/schroeven mee. De meeste schroeven zijn namelijk nauwkeurig maatwerk en zullen dus, bij onherstelbare beschadiging of verlies, opnieuw gemaakt moeten worden. De investering die men in een reserveschroef moet doen, weegt in de beroepsvaart daarom meestal ruimschoots op tegen de inkomstenderving die men heeft wanneer men op de fabricage van een nieuwe schroef moet wachten.

~reservesluis:
buiten normaal gebruik gestelde sluis die men bedrijfsklaar houdt om in geval van nood te kunnen gebruiken.
~restaurantark:
drijvende inrichting waar een restaurant gevestigd is.

De term wordt ondermeer gebruikt in de liggers van de meetdiensten.

~restaurantboot:
variant op het pannekoekschip, maar meestal echter met een wat meer gevarieerdere menukaart.

Geen Maritieme bronnen gevonden. Wel genoemd in ANWB Extra Dordogne door N en A Miller. 2007

~restaurantschip:
variant op het pannekoekschip, maar meestal echter met een wat meer gevarieerdere menukaart.

Mededelingen van de Nederlandse Vereniging voor Zeegeschiedenis, 1999

~restgas:
van de lading afkomstig gas, dat in een ladingtank achterblijft.
~retourgas:
gas, dat tijdens het laden van een tankschip uit de ladingtanks ontwijkt.
~retourlading:
vooraf vaststaande reis met lading, die het schip weer in de 'buurt' (dat moet soms erg ruim genomen worden) van het uitgangspunt brengt. Zie verder bij retourvracht. ~retourleiding:
leiding waardoor gassen en meegevoerde vloeistoffen uit ladingtanks afgevoerd worden.
~retourreis:
vooraf vaststaande reis met lading, die het schip weer in de 'buurt' (dat moet soms erg ruim genomen worden) van het uitgangspunt brengt. Zie verder bij retourvracht.
~retourvracht:
lading, die men op de terugreis, zal gaan vervoeren. Ook retourlading genoemd.

Dus tijdens de heenreis weet men al wat de reis, die het schip weer 'in de buurt' van het uitgangspunt brengt, zal zijn. Dit terug moet men dus niet al te letterlijk nemen.
Het was vooral in de tijd van de evenredige vrachtverdeling dat men er weinig zicht op had wat de volgende reis zou brengen. Na de afschaffing van de EV houden schippers er zoveel mogelijk rekening mee of er in de buurt van hun losplaats ook een passende retourlading te vinden is.

~reum:
Urks(?) voor visbun.
~reven:
het zeiloppervlak verkleinen door een gedeelte van het zeil op te rollen of samen te vouwen, en vast te binden. Ook zeil minderen of een rif steken genoemd.

DICHT GEREEFD, GAAR GEREEFD

: met alle zeilen volledig gereefd.
Gerelateerde termen: huiken, geien, afnokken, katten, halzen.
~revolverklinken:
klinken met behulp van een pneumatische klinkhamer; een luchtklinker. Ook de persoon die het apparaat hanteert noemt men een luchtklinker.

De term wordt in bepaalde dagbladen tussen 1918 en 1932 gevonden.

.
~revolverklinker:
iemand die klinkt met behulp van een pneumatische klinkhamer; een luchtklinker.

De term wordt in bepaalde dagbladen tussen 1918 en 1932 gevonden.

.
~Rhijnschip:
vermoedelijk een beurtscheepje; misschien een Rijnbok of mogelijk een pakschuit. Zie verder bij Rijnschuit.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~R.H.K.:
afkorting van Rijn-Hernekanaalschip; een stalen vrachtschip met een lengte van 80 meter.
~Rhynschuyt:
houten beurtvaartuig uit de Provincie Utrecht. Zie verder bij Rijnschuit.
~Rhynschuytengild:
gilde waarin de schippers van de Rijnschuiten verenigd dienden te zijn. Zie ook Rijnschuitengilde.
~Rhynschuytenschipper:
schipper op een Rijnschuit.
~Rhynschuytenveer:
de trekschuit van Utrecht naar Vreeswijk. Zie ook Vaartse veer.
~rib:
1> in bepaalde zinsverbanden synoniem voor spant. Ook ribbe genoemd.

DE RIBBEN KUNNEN TELLEN

: wil zeggen dat de scheepshuid, tussen de spanten dusdanig ingedrukt is, dat de afdrukken van de spanten duidelijk te zien zijn. [Afbeeldingnr.11]

2> steunbalkje onder een vloer of laning. Ook ribbe.

3> balkje of opstaand randje waartegen men zich schrap kan zetten; een voetlijstje. Onder andere van toepassing op de galg (vlot) en bij de stuurplank. Ook ribbe of ribbetje genoemd.

4> afkorting voor: Rigid Inflatable Boat = rubberboot met vaste bodem.
~ribbe:
1> strook land tussen veenplassen. Zie ook legakker

2> zekere verstevigingen in het schip. Zie bij rib.

3> plaatselijke term voor een steunbalkje onder losse vloerdelen/laningen.
~ribbetje:
voetlijstje dat dient om zich op het dek schrap te kunnen zetten. Onder andere van toepassing op de galg (vlot) en de stuurplank.
~richten:
recht overeind zetten. Speciaal gebezigd ten aanzien van masten.
~richter:
in sommige streken gebruikt woord voor een loopplank waarlangs het schip geladen of gelost wordt.
~richtbaak:
losstaand of losliggend baken, dat als herkenningspunt dient. Zie ook richtbaken. ~richtbaken:
losstaand of losliggend baken, bijv. een verkenningsboei of rikbaak, dat als herkenningpunt dient. Ook richtbaak genoemd. [Links: Diverse termen inzake bebakening.]
~richtpunt:
punt dat men kiest om zijn koers naar te richten.
~Ridderinkhof:
Nederlandse machinefabriek in Hasselt Ov. Onder andere bekend van diverse soorten lieren en stuurwerken.
~riedelnaald:
speciaal gevormd houten plankje dat als hulpstuk bij het nettenbreiën gebruikt wordt. Zie verder bij boet- of tongnaald. [Links: Overige termen inzake het vistuig.]

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~riem:
lange houten schacht met aan het ene eind een greep en aan het andere eind een blad; een wrikriem, een roerriem, een roeispaan of een roeiriem.
~riembeslag:
metalen delen aan roeispaan of roeiriem.
~riemblad:
het brede, in het water stekende, deel van een roeiriem. Ook roeiblad of slechts blad genoemd.
~riemdol:
algemene benaming voor de constructie waarmee tijdens het roeien de roeiriem of wrikriem op zijn plaats gehouden wordt. Zie verder bij roeidol. Ook slechts dol genoemd.

~riemslag:
het, tijdens het roeien, eenmaal, heen en weer bewegen van de roeispaan of roeiriem. Ook roeislag genoemd.
~riemtal:
1> het aantal paar riemen per boot.

2> vorm van belasting, die tijdens de invallen van de Noormannen geheven werd. Zie verder bij: koggeschuld.
~rien:
verouderde vorm (of dialect) van Rijn; rivier. Zie verder bij Rijn.

Bron: Vereeniging Tot Beoefening Van Geldersche Geschiedenis, Oudheidkunde En Recht. Bijdragen en mededeelingen. Deel: XVIII, 1915, 'Een goedkoopreisje' blz. 2. zie op Delpher.

~riet:
1> bekend oevergewas.

2> door uitslijting van de bodem ontstaan water. Zie ook reit.
~Rietaak:
1> soort van IJsselaak, die voor het rietsnijden en het transport van riet gebruikt werd. Over het algemeen kleiner (8,5 tot ca. 15 m) dan de IJsselaak en met een naar verhouding vrij forse breedte. Mogelijk ook Hooiaak genoemd.

2> in Zuid-Holland, Zeeland en langs de grote rivieren gebruikte algemene benaming voor die aken, die voor het snijden en vervoeren van op de gorzen en grienden groeiend riet gebruikt werden, zoals bijvoorbeeld de Biesbosch aak, Werkendamse rietaak, Wilnisser aak, enz.
~rietaas:
in het water levende larve van de kokerjuffer, die zich, naar het schijnt graag te goed deed aan visnetten. Ook dopworm, houtworm, rietworm, sprokkelaas, sprok, sprot en miente genoemd.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rietpark:
door middel van rietschermen en stokken samengestelde visweer.
~rietsnijden:
het oogsten van riet en vaak ook andere langs het water groeiende gewassen.
~rietsnijder:
1> soortnaam van diverse vaartuigen, die gebruikt worden om, in water en langs de oever groeiend, riet (of andere gewassen) af te snijden. [Afbeelding+tekst] Zie ook maaiboot.

2> persoon, die riet snijdt.

Bron: E.M. van Zinderen Bakker, 'Het Naardermeer: een geologische, historische en botanische landschapsbeschrijving van Nederlands oudste natuurmonument'. C.V. Allert de Lange, 1942. Via Delpher.nl

~rietsnit:
soort sikkel die gebruikt werd om riet te snijden.

Bron: Bezwaren tegen de verdere inpoldering in het Land van Vollenhove. Het Oversticht, 1939. Via Delpher

~rietworm:
in het water levende larve van de kokerjuffer, die zich, naar het schijnt graag te goed deed aan visnetten. Ook dopworm, houtworm, rietaas, sprokkelaas, sprok, sprot en miente genoemd. Ter bestrijding van deze larve werden de netten na het tanen met taancarboleum behandeld. Men noemde dit carboleumen.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rif:
deel van het zeil, dat samengebonden kan worden, om het zeiloppervlak te verkleinen. Ook wel reef en rift genoemd. Zie ook: bindrif.

EEN RIF STEKEN

: reven.

EEN RIF ERUIT TREKKEN

: een rif verwijderen.
~rifband:
1> ter versterking, op het zeil genaaide strook zeildoek, waarin de zeilkousen voor de reeflijn of de rifseizings aangebracht zijn. Ook reefband genoemd.

van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, Sijthoff 1914.

2> (in de watersport) soms: banden, die aan het zeil genaaid zijn, waarmee men de rif kan samenbinden.
~rifbindsel:
bindsel waarmee de schoothoorn of hals aan de leuver die dan deze functie krijgt, gebonden wordt. Soms ook reefbindsel genoemd. Het bindsel verkort in feite het lijk aan die zijde waar het aangebracht wordt.

De term rifbindsel lijkt verouderd te zijn.

~riffok:
een fok welke gereefd kan worden of gereefd is. Mogelijk ook reeffok genoemd.

Vissersterm: de term mogelijk alleen onder Zuiderzeevissers in gebruik geweest.

Gerelateerde term: rifzeil.
~rifgat:
gat in het zeil, ten behoeve van een reeflijn of van een rifseizing. Gewoonlijk reefgat genoemd.

De term rifgat lijkt verouderd te zijn.

van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, Sijthoff 1914.

~rifijzer:
ongebruikelijke naam voor reefijzer.

De term rifijzer lijkt verouderd te zijn.

~rifknuttel:
kort eindje touw dat door een reefgat gestoken is(wordt) en waarmee het zeil tegen de giek gebonden kan worden. Ongebruikelijk synoniem voor rifseizing.

De term rifknuttel lijkt verouderd te zijn.

~rifkous:
ongebruikelijke naam voor reefkous.

De term rifkous lijkt verouderd te zijn.

~rifleuver:
leuver op de hoogte van de reefknuttels. Ook bekend als reefleuver en, zeer verwarrend, vaak ook reefkous/rifkous genoemd.

van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, Sijthoff 1914.
De term rifleuver lijkt verouderd te zijn.

~riflijn:
ongebruikelijke naam voor reeflijn.
~rifseizing:
elk der korte eindjes touw, aan een zeil genaaid of door een zeil gestoken, waarmee men een rif samen bindt. Ook reefseizing, reefknuttel, rifknuttel, reeftouw, reefend, of slechts seizing genoemd..
~rift:
door sommigen gezien als andere schrijfwijze van rif.

Het gestelde schijnt wel te gelden voor riffen die zich onder het wateroppervlak in zee bevinden, maar of het ook op een rif in de zeilen van toepassing is, is me niet duidelijk.

~rifzeil:
een gereefd grootzeil. Mogelijk ook reefzeil genoemd.

Net als bij riffok is de term mogelijk alleen onder Zuiderzeevissers in gebruik geweest.

~rijblok:
een blok bestaande uit een schijf met daarboven één of meer rollen. Rustend op deze rollen kan het blok langs een gespannen draad, de rijdraad, heen en weer getrokken worden, terwijl de lastdraad over de schijf ligt. [Afbeelding] Ondermeer toegepast bij zelflossers.
~rijbrug:
willekeurige constructie, waarmee een voertuig aan boord gereden kan worden. [Links: Diverse termen inzake bruggen.]
~rijd:
door uitslijting van de bodem ontstaan water, een geul. Zie verder bij reit.
~rijdek:
1> een dek van een veer bedoelt voor karren en wagens; het wagendek.

2> constructie over of tussen, vaartuigen waarover voertuigen kunnen rijden. onder andere toegepast bij vlot- en schipbruggen.
~rijden:
van schepen bij ruw weer: heftig bewegen. Ook heien genoemd.

ACHTER HET ANKER LIGGEN RIJDEN

: achter een krabbend anker liggen.

RIJDEND PONTVEER

: in feite geen vaartuig maar een over de bodem van het vaarwater rijdende constructie met een dek dat genoegzaam boven het wateroppervlak uitsteekt. Zie ook veerwagen.
~rijdraad:
staaldraad tussen de nok van de laadboom en een punt bij het tegenoverliggende boord, waarover het rijblok heen en weer loopt. Voornamelijk van toepassing bij zelflossers. [Tekst: Zelflossers]
~rijer:
hulplijn aan de achterste leuver van het onderlijk van de botterfok. Zie verder bij buiketouw.
~rijerlap:
versteviging op het zeil, een lap, op de plaats waar de leuver van het buiketouw aangebracht is.
~rijfvaam:
onderste, dubbel gebreide rand van een geel. Dus het deel van het werpnet dat over de bodem schuift wanneer het net dicht getrokken wordt. [Links: Diverse termen inzake het vistuig.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rijger:
hulplijn aan de achterste leuver van het onderlijk van de botterfok. Zie verder bij buiketouw.
~rijgerlap:
versteviging op het zeil, een lap, op de plaats waar de leuver van het buiketouw aangebracht is.
~rijgleuver:
elk der lussen die aan de bovenzijde van een bonnet aangebracht kunnen zijn en waarmee de bonnet aan het zeil gezet kan worden.

Bron: J. van Beylen Zeilvaart lexicon, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort, 2023

~rijglijn:
lijn, die afwisselend door een oog (meestal in een zeil) en rond een voorwerp, of een oog aan een scheepsdeel, gaat. Soms ten onrechte marllijn genoemd.
~rijgoot:
houten of metalen gootvormige constructie die gebruikt werd/wordt om auto's aan boord te rijden. [Links: Diverse termen inzake bruggen.] [Fotoserie in 'Auto aan boord.']
~rijgteen:
elk der tenen waarmee het voorste deel van het lijf van een korf, bijvoorbeeld een prikkorf, gevlochten is.

Genoemd in: Dr. Th. H. van Doorn, Terminologie van Riviervissers in Nederland.

~rij-in rij-uit duwponton:
beter bekend als een ro-ro ponton.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten. Daarbuiten lijkt de term niet gebruikt en ook in de liggers blijft het bij een enkele maal.

~rijker:
naar wordt aangenomen: foutieve schrijfwijze van (turf)ijker.
~rijklep:
beweeglijk deel aan het dek van een pont of veerboot, dat de verbinding tussen deze en de veerstoep of oprijbrug vormt. Zie ook pontklep.
~rijksbetonningsvaartuig:
vaartuig, in dienst bij het rijk, dat boeien, tonnen, drijfbakens, steekbakens, e.d. plaatst en onderhoudt. Zie ook betonningsvaartuig.
~rijksbeurs:
door het rijk erkende en gecontroleerde schippersbeurs. Zie verder bij Rijksschippersbeurs.
~rijksblusvaartuig:
door de landelijke, i.p.v. door de plaatselijke, overheid in de vaart gehouden blusvaartuig. [Afbeelding]
~Rijksinstituut voor Visserijonderzoek, RIVO:
overheidsinstelling die onderzoek naar waterkwaliteit, visstand en vistechnieken verrichtte.
Sinds 2006 opgegaan in IMARES (Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies).
~Rijkskolentipbedrijf:
rond 1929 opgerichte onderneming die de bouw en exploitatie van een kolentip verzorgde.

Deze onder Rijkswaterstaat ressorterende onderneming nam in 1929 de kolentip te Maasbracht in bedrijf. Later werden de activiteiten verplaatst naar Born. De kolentip te Maasbracht werd in 1935 gesloten. Tot wanneer de kolentippen te Born precies in bedrijf gebleven zijn, is me niet precies bekend. Men zegt dat ze in 1974 gesloten werden.

~Rijkspolitie te water:
tot 1993 de afdeling van politie die zich met het reilen en zeilen van de binnenvaart bezig hield, Zie ook bij waterpolitie.
~Rijkspolitievaartuig:
scheepje van de Rijkspolitie te water.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten.

~rijkspont:
a> door de landelijke overheid geëxploiteerde veerdienst of een der vaartuigen daarvan.
b> naam voorzien van een volgnummer die diverse bij a genoemde vaartuigen droegen. Dit was ondermeer op het Noordzeekanaal het geval. ~rijksrederij:
De Rijksrederij beheert en onderhoudt de specialistische schepen die beschikbaar worden gesteld aan de Douane, de Kustwacht, het ministerie van LNV en Rijkswaterstaat. De vloot bestaat uit ongeveer 135 schepen voor gebruik op de Noordzee of op binnenwateren.
De Rijksrederij is een zelfstandig opererend onderdeel binnen de directie Maritieme Diensten van dienst Noordzee van Rijkswaterstaat. De officiële oprichting van de Rijksrederij vond plaats op 18 mei 2009.
Bron: Rijkswaterstaat.
~rijksschippersbeurs:
door het rijk erkende en gecontroleerde schippersbeurs. De term Rijks(schippers)beurs ontstond al rond 1903. Het zou echter tot oktober 1917 duren voor de overheid de beurzen volledig aan haar gezag onderwierp. Lang hebben ze niet bestaan; ze werden in 1919 opgeheven.
Met de invoering van de Evenredige vrachtverdeling in 1933 keerde de door de staat gecontroleerde schippersbeurs echter terug.

Bron o.a.: Hendrik A. Hachmer, Voor en tegen de wind, Als het tij verloopt...., J. Verrips.

.

~rijkssluis:
sluis die in het beheer is bij het rijk.
~rijkssluismeester:
sluismeester op rijkssluis.
~rijksvaartuigendienst:
(voormalig?) onderdeel van de Koninklijke Landmacht dat de diverse vaartuigen van dit legeronderdeel in beheer had. Gewoonlijk slechts de vaartuigendienst genoemd.

Niet te verwarren met de Rijksrederij!

~Rijksvaarwater:
voor de scheepvaart opengesteld water in beheer bij het Rijk.

Ondermeer in: Rapport van de raadscommissie in zake de verbetering van den Leidschen Rijn uit 1893.

~rijksverzegeling:
door de overheid goedgekeurde vorm van verzegeling van de luikenkap.
~Rijksvolgboot, RVB:
term die, ondermeer in de jaren zeventig bij de Rijkspolitie te water, gebruikt werd om de kleinere patrouillevaartuigen aan te duiden.
~Rijkswater:
water in beheer bij het Rijk.
~Rijkswaterstaat:
overheidsorganisatie met als taak het aanleggen, beheren en ontwikkelen van het Nederlandse hoofdwegennetwerk, de hoofdvaarwaters en het landelijk watersysteem.

Bron: thesaurus.politieacademie.nl

~Rijkswaterstaatvaartuig:
vaartuig in gebruik bij Rijkswaterstaat.
Zie ook waterstaatsvaartuig.
~Rijn:
1> rivier. Voor de binnenvaart één der belangrijkste wateren van West Europa en één der drukst bevaren vaarwegen ter wereld. Thans doorgaand bevaarbaar vanaf Rheinfelden (D) tot de Noordzee.

Niet alle samenstellingen met Rijn, zijn opgenomen.

[Kaart van de benedenlopen der Rijn, Waal en Maas anno 1749 via Rijksmuseum Amsterdam.]
Gerelateerde termen: Hoogrijn, Bovenrijn (D), Middenrijn, Nederrijn/Benedenrijn, Boven-Rijn (Nl), Oude Rijn (gld), Bijlandsch kanaal, Pannerdens kanaal, Nederrijn (Nl), Kromme Rijn, Oude Rijn (U, ZH), Lek, Waal, Merwede, Rechte Rijn Vaartse Rijn, enz.

2> naam van een deel van de Oude Rijn in Leiden. Tegenwoordig mogelijk Stille Rijn geheten? Daarnaast bestaat er daar ook nog een Nieuwe Rijn.

3> oude benaming voor een stromende waterloop. Ook rien genoemd.
~Rijnaak:
1a> mogelijke verzamelnaam voor alle grote aakachtige houten schepen, met de daarvan afgeleide types, die de Rijn bevoeren, zoals de Dorstense aak, de Samoreus, de Keulse aak en de Keen en eventueel ook de Hollandse aak, de Zuid-hollandse aak, de Gelderse aak, enz. enz.

b> mogelijk een inmiddels verdwenen scheepstype behorend, tot de Hollandse aken. Het moet een vrij fors, houten, niet al te diep stekend, vrachtschip geweest zijn. Het is me echter nog niet bekend welk scheepstype nu de ECHTE Rijnaak is.

In het Rheinmuseum in Emmerich bevindt zich een scheepsmodel dat als Rijnaak getypeerd wordt. Alhoewel het model niet in verhouding is en het echte voorkomen moeilijk te bepalen is, heeft het model een aantal eigenschappen die het uniek, dus tot een apart scheepstype, maken.
Het model werd door een schipper gebouwd naar een bestaand voorbeeld dat eigendom was van een Nederlandse schipper uit Bergambacht. Het schip heeft de kenmerken van een Dorstense aak MAAR ......
Het schip is gladboordig en heeft een dikke en brede gang, die als berghout kan fungeren. Het schip is voorzien van tamelijk fors opboeisel over de gehele lengte. Het schip heeft een vrij smalle heve, zo smal dat het schip ook echte boegen heeft. Ondanks het feit dat het schip een heve heeft, heeft het ook een heuse voorsteven. Verder lijkt het vlak me smaller, dus de kimmen ronder dan die van de Dorstense aken. Het is getuigd als anderhalf-master. Het schip is voorzien van een paviljoen, maar het heeft tevens een roef. Zou dit dan de echte Rijnaak zijn of heeft de schipper misschien nooit de bedoeling gehad en bepaald type weer te geven?

2> in sommige binnenvaartkringen gebruikt synoniem voor een groot sleepschip; bijv. een sleepkast.

In deze zin wordt de term, gedurende een bepaalde periode, ook in de liggers van de meetdiensten gebruikt. Deze periode loopt van circa 1885 tot 1927. Men spreekt daarbij dan ook wel van Rijnaakschip. Gedeeltelijk in die zelfde periode hanteert men in de liggers echter de zelfde termen voor de bij 3 vermelde vaartuigen.

3> vooral tussen circa 1845 en 1927 in de liggers van de meetdiensten gebruikte term voor een variatie aan houten en stalen vaartuigen.
Onder de vaartuigen rond en boven de twintig meter en tot de dertig meter treft men echte aken(lastaken), zoals de Hasselteraak en de Hagenaar, maar ook andere scheepstypes zoals bijvoorbeeld de Klipper. Boven de dertig meter is het vooralsnog onduidelijk om wat voor een type schip het gaat.
De schepen beneden de twintig meter komen meestal van Hollandse en Utrechtse werven. Het lijkt om dezelfde groep te gaan als die men Rijnscheepje of Rijnschuit wenst te noemen. Vermoedelijk gaat het bij deze groep echter alleen om de types met met rechte stevens en plat vlak zoals de Zuid-Hollandse Bok en natuurlijk de door Konijnenberg genoemde krommerijnaak en niet om de Zuid-Hollandse tjalkjes.

4> door leken gebruikte term voor zowel, een groot vrachtschip van het type kast, als voor een willekeurig modern motorvrachtschip met flinke afmetingen.

5> onhandig gekozen aanduiding voor het Romeinse vaartuig dat ook bekend staat als Zwammerdamse aak.
~Rijnafvoer:
de hoeveelheid water, in kubieke meters per seconde, die bij Lobith langsstroomt.

De gemiddelde afvoer ligt rond 2200m³/sec. Een lage afvoer rond de 1600 met als dieptepunt 900m³/sec. Een hoge afvoer ligt rond de 3000 met als hoogtepunt 12000m³/sec.
De Rheinfall bij Schaffhausen heeft een afvoer tussen 250 - 600 m³/sec. met de uitschieters 95 en 1250 m³/sec. Er komt dus onderweg nog heel wat bij!

.
Gerelateerde termen: rivierafvoer, debiet, regiem.
~Rijnattest:
certificaat, benodigd voor de Rijnvaart, omtrent de technische staat van een vaartuig. Zie ook: Reglement onderzoek schepen op de Rijn.
~Rijnbok:
1> scheepstype. Zo te zien gelijk aan wat G.J. Schutten een Zuid-Hollandse bok noemt. In de liggers van de meetdiensten spreekt men behalve van Rijnbok, ook van een overdekte Rijnbok en Rijnbokschip.
Zie ook bij bokschip.

2> mogelijk 'verkeerde' verkorting van de term Rijnlandse bok.

3> mogelijk verward met de Veense praam een open houten vaartuig uit de omgeving van Roelofarendsveen.
~Rijnboot:
stoomboot voor een regelmatige vaart op de Rijn.

Genoemd in: Staatsblad 3, 1842.

~Rijnbrug:
brug over de rivier de Rijn. Dit kan elk type brug zijn; ook een scheepjesbrug.
~Rijncruiser:
passagiersschip voor meerdaagse tochten. Zie Rijnpassagiersschip of riviercruiser.
~Rijndijkse mestschouw:
bepaalde boerenschouw. Verder geen gegevens bekend. Verwant hier aan was de Poelboot.
~Rijndok:
eigenlijk afsluitbare haven voor Rijnschepen. Meestal gelijk gesteld met Rijn-entrepôt.
~Rijn- en binnenvaartschool:
opleidingsinstituut voor personeel in de binnenvaart.
~Rijn- en IJsselstoomvaartmaatschappij:
in 1837 opgerichte maatschappij die tot doel had een stoombootdienst tussen Amsterdam en enkele Rijnsteden te onderhouden. In september 1838 was er echter nog geen doorgaande dienst, maar voer er een dienst op de lijn Amsterdam-Kampen en eens in de veertien dagen een dienst op de lijn Kampen-Keulen.

Bron: Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het Koninklijk Instituut voor Ingenieur 1847-1897. Algemeen Handelsblad 8-9-1938.

~Rijn-entrepôt:
in verband met douane activiteiten, afsluitbare haven, entrepôtdok, voor Rijnschepen of beter gezegd binnenvaartschepen in het algemeen. Ook wel Rijndok en Rijnhaven genoemd.

Bron: Stadsplattegronden Amsterdam 1828 - 1838 uit de Collectie Atlas Kok.

~Rijnfottielje:
verzameling van defensievaartuigen voor de ruime binnenwateren.
~Rijnhaven:
1> haven die min of meer direct uitmondt op de Rijn.

2> oorspronkelijk de binnenvaarthaven waarin goederen onder toezicht van ambtenaren geladen, gelost en verhandeld worden. Synoniem voor Rijnentrepôt(dok) en Rijndok.
~Rijnhavenplaats:
plaats met een Rijnhaven.
~Rijnherna:
lang, laag, tot de lastaken behorend, rivierschip met platte meestal brede heves en een soort van klaphekkenroer. Zie verder bij Herna.
~Rijn-Hernekanaalschip:
stalen vrachtschip, tevens maatschip, voor de vaart op het Rijn-Hernekanaal.
Zie verder bij Rijn-Herneschip.
~Rijn-Herneschip, R.H.K.:
vrachtschip met de maximale afmetingen, die voor het Rheinhernekanaal gelden. Voluit Rijn-Hernekanaalschip geheten. Lengte 80 meter (tegenwoordig 85 m), breedte 9,5 m, diepte ca. 2,5m, kruiphoogte liefst minder dan 4,4m en een laadvermogen van ca. 1350 ton (tegenwoordig 1600 ton). Vroeger meestal van een type zoals de Kast. Soms ook aangeduid als Johann Welker type.

- De term Rijn-Hernekanaalschip wordt ondermeer gebruikt in de liggers van de meetdiensten en in 'De Ingenieur', Deel 40 van 1925.
- De term Rijn-Herneschip is te vinden in 'Ons zeewesen', Volume 21, 1922.
- Het Johann Welker type wordt genoemd in 'Schip en Werf' van 20 februari 1976

~Rijnijk:
ijkmerk dat men volgens de Acte van Mainz diende te voeren.

Dit ijkmerk week niet af van het Nederlandse ijkmerk. De Acte van Mainz verplichtte echter het voeren van ijken, iets wat in die tijd, 1831, nog niet echt regel was.

~Rijnkaan:
éénmaal in de liggers van de meetdienst gebruikte term voor een schip dat in een latere meetbrief zeilklipper genoemd wordt. Extra informatie zie bij Kaan.

Desbetreffende meting Zb267N.
Ook genoemd en beschreven in: Verslag der staatscommissie ingesteld bij Koninklijk besluit van 4 Mei 1905, no. 51, tot het nagaan van den toestand waarin het binnenschipperijbedrijf verkeert: met XXVII bijlagen en een afzonderlijke bundel processen-verbaal van gehouden verhooren. Van Langenhuysen,1911. Geraadpleegd op Delpher.nl

~Rijnkade:
kade die aan de Rijn grenst.
~Rijnkast:
1> groot sleepschip, dat in de Rijnvaart gebruikt wordt. Zoals bijvoorbeeld de Rijnherneschepen.

2> willekeurige Kast, van enigszins aanzienlijke afmetingen, die voor de Rijnvaart gebruikt wordt.
~Rijnkastschipper:
schipper op een Rijnkast, motorkast of sleepkast om het even.

Ondermeer genoemd in: De Spits, door Waander Devillé. (online masterscriptie)

~Rijnketelschip:
voorloper van de hedendaagse tanker. Een ketelschip bestemd voor de Rijnvaart.
~Rijnkilometer:
een beetje ongelukkig gekozen term voor de waarde vermeld op een kilometerraaibord langs de Rijn. ~Rijnkilometertelling:
de nummering van de kilometerraaiborden langs de Rijn, Waal en IJssel. Deze nummering begint heden ten dage op de Rijnbrug te Konstanz (aan de Bodenzee) bij de Berghaven te Hoek van Holland wordt raai 1031 bereikt. (De telling loopt anno 2014 door tot 1032,8). De IJssel eindigt bij 1005 en een beetje. Deze doorgaande nummering bestaat sinds 1939. Daarvoor hadden verschillende delen van de rivieren hun eigen nummering en begon deze voor Nederland bij onze grens.

Door aanpassing van de nieuwe telling en de oude telling en het verleggen van de stroombeddingen zijn de afstanden tussen de kilometerraaiborden niet overal exact 1000m. Men komt daardoor de zogenaamde korte kilometers en naar men zegt ook lange kilometers, tegen. Korte kilometers vindt men (ondermeer?) bij kmr.436 en 529. Kortere en langere afstanden tussen de borden ontstaan ook doordat men de lengte langs de stroomas van de rivier en niet langs de oever meet. Met de invoering van de huidige telling werd de reeds bestaande telling met 858 verhoogd, al zijn, vergeleken met eerdere tellingen ook verschillen van ca. 852 km te constateren.

~Rijnlandse bok:
houten vaartuig. Naar men zegt de voorloper van de Westlander. Mogelijk verwant aan de Rijnbok. Verder geen gegevens bekend.

Het type wordt o.a. genoemd in het weekblad Schuttevaer van Zaterdag 10 oktober 2009 en bij doevemakelaar.nl. (status juni 2023).

~Rijnlichter:
oude benaming voor een groot sleepvrachtschip bestemd om op de grote rivieren te worden gebruikt.

Bron: diverse kranten via Delpher.nl

~Rijnlijst:
lijst met voor bevrachting aangemelde schepen, dus een beurslijst/beursrol, maar dan voor de Rijnvaart.

Op de Rijn gold, en geldt nog, het recht op een vrije vaart. Men moet dan echter wel iets te vervoeren hebben en bij het bestaande systeem van vrije bevrachting konden bepaalde groepen bevoordeeld of benadeeld worden. De Rijnlijst moest daarin verandering brengen.
Bron: Weekblad Schuttevaer 17-11-1934, De standaard 12-11-1934, De banier, Staatkundig Gereformeerd dagblad, 05-02-1936 enz. via Delpher.

~Rijnloods:
loods op de rivier de Rijn.
~Rijnmotorschip:
term, éénmalig voorkomend in de liggers van de meetdiensten, gebruikt bij meetbrief Ah593N.
~Rijnmotorsleepboot:
motorsleepboot bestemd voor de vaart op de Rijn. Term, éénmalig voorkomend in de liggers van de meetdiensten, gebruikt bij meetbrief Ah593N.
~Rijnnummer:
erg onbekende term voor het europanummer.
~Rijnoeverstaat:
thans topografisch: Duitsland, Frankrijk, Zwitserland of Nederland. Ook oeverstaat genoemd. Volgens de laatste overeenkomsten zijn de ondertekenaars van de Herziene Rijnvaartakte: de Bondsrepubliek Duitsland, het Koninkrijk België, de Franse Republiek, het Verenigd Koninkrijk Van Groot-Brittannië En Noord-Ierland, het Koninkrijk Der Nederlanden en de Zwitserse Bondsstaat.

Voor de Rijnoeverstaten anno 1815 zie acte van Mainz.

~Rijnopwaarts:
tegen de stroomrichting van de Rijn in. Dus richting een hoger gelegen gebied.

F.J. van der Molen, Suikers en suikersurrogaten. Uitg. Van Looy, 1905. Via Delpher.nl

~Rijnpatent:
diploma waarover men, voor de Rijnvaart, dient te beschikken. Ook Rijnschipperspatent genoemd. [Afbeelding]

Oorspronkelijk (1831) was er slechts één diploma/bekwaamheidsbewijs, maar met het toenemen van de scheepvaart ontstonden er meerdere. Zo kom men bijvoorbeeld een patent hebben voor slechts een deel van de Rijn. Ook zijn er patenten voor andere vormen van scheepvaart dan het beroepsgoederenvervoer te water.
Ondermeer te vinden in De nieuwe wetgeving op de Rijnvaart H. Nijgh 1869

Gerelateerde termen: overheidsacte, scheepspatent, waalpatent.
~Rijnpassagiersschip:
passagiersschip, ingericht voor meerdaagse tochten, met als belangrijkste vaargebied de Rijn en haar armen. Ook bekend als: Rijncruiser, motorcruiseschip en motorpassagiersschip, plus de nodige varianten. [Afbeelding] Verwante termen: rondvaartboot, dagpassagiersschip.
~Rijnpeil:
1> de waterstand op de Rijn. Meestal het rivierpeil te (geografische aanduiding) genoemd.

O.a. genoemd in: De nieuwe wetgeving op de Rijnvaart van 1869.

2> de waterstand op de Vaartse Rijn. Het onderscheidde zich in een zomerpeil van +47cm AP en een winterpeil van +60 AP.

O.a. genoemd in: Verslag aan den Koning over de openbare werken, Door Netherlands Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid.1850-1853 en Statistieke aanteekeningen behorende bij het Tijdschrift voor oudheden enz. van het bisdom, de provincie en de stad Utrecht 1850.

~Rijnpeilschaal:
peilschaal die de waterstand op de Rijn aangeeft.

O.a. genoemd in: De nieuwe wetgeving op de Rijnvaart van 1869. (volume 1 blz 46)

~Rijnpont:
het vaartuig van een veerdienst over de Rijn. Zie ook: pont.
~Rijnreglement:
regelingen, besluiten, tractaten, die een direct voortvloeisel zijn van de Rijnvaartacten.
~Rijnreis:
in het algemeen: een reis over de Rijn.

De term wordt zowel gebruikt voor de reizen die men met vrachtschepen, als ook die welke men met passagiersschepen maakt.
In het geval van vrachtschepen bedoelt men er vaak een reis vanuit een Nederlandse plaats naar een bestemming langs de Duitse Rijn mee.

~Rijnsburgse baggervlet:
vijf meter lange Rijnsburgse vlet waarvan het 'ruim' door middel van dwarsscheepse schotten beperkt is gehouden.
~Rijnsburgse tuindersvlet:
soort van Rijnsburgse vlet met tuigage en boeisel.
~Rijnsburgse vlet:
bepaalde naar verhouding vrij diepe boerenschouwen. Het onderboord is verhoogd met een tweede smalle, overnaads aangebrachte, gang. Hierop kan nog een boeiseltje staan. Voorkomende maat 7,9 x 1,8m.

Bron: G.J. Schutten blz.329.

~Rijnschaal:
vermoedelijk een ijkschaal die volgens de Rijnreglementen tot stand gekomen is.

Genoemd in: Staatsblad 3, 1842.

~Rijnsche aak:
bij Mr Jhr. J. van Lennep genoemd scheepstype, waarover ik tot nu toe verder geen informatie heb kunnen vinden.
~Rijnscheepje:
1> vermoedelijk een Zuid-Hollandse (paviljoen)tjalk tussen ca. 17 en 20 meter. Een enkele maal mogelijk ook Rijntjalk genoemd.

Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten, van rond 1900.

2> houten vrachtscheepjes (vermoedelijk lijkend op Hollandse bokken) tot ca. 18 meter lengte. Ook Rijnschip genoemd. De kleinste/eenvoudigste scheepjes waren vermoedelijk geheel open. Het is een nogal plaatselijke term; Alphen, Oude Wetering, Woubrugge, Wilnis en dergelijke worden als bouwplaats opgegeven. Soms ook Rijnschuit en mogelijk zelfs ook Rijnaak genoemd. Na 1907 lijkt deze type-aanduiding te verdwijnen.

Vermeld in: Reglement voor de Trekjagerij langs de Amstel, de Drecht en Aar...... Kramer en zoon, Amsterdam 1826.

~Rijnscheepspatent:
een scheepsattest, dus een bewijs dat het schip geschikt bevonden is, dat geldig is voor de Rijnvaart.
Vroeger Scheepspatent (voor de Rijn) genoemd. [Afbeelding]

Ondermeer te vinden in De nieuwe wetgeving op de Rijnvaart H. Nijgh 1869

~Rijnschepenregister:
register van schepen die volgens de Internationale Vereniging Het Rijnschepenregister voor de Rijnvaart goedgekeurd zijn. Deze schepen hebben dus een Rijnscheepspatent.
~Rijnschip:
1> in de twintigste eeuw: algemene aanduiding voor een groot binnenvaartschip.

RIJN EN KANAALSCHIP

: Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten waarmee men in de jaren twintig, dertig een redelijk groot sleepschip aanduidde.

RIJN- en DORTMUNDEMSKANAALSCHIP

: Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten waarmee men een Dortmunder bedoelt.

De term 'Rijnschip' wordt in de liggers van de meetdiensten vanaf 1883 tot 1925 voor de sleepschepen van ca. 40 tot 80 meter gebruikt.

2> tussen ca 1800 en 1907 voornamelijk in Zuid-Holland en Utrecht gebouwde vrachtscheepjes tot een lengte van ca. 18 meter. Zie verder bij Rijnscheepje.

3> naam, die door sommigen aan 19de eeuwse en oudere scheepstypes, die de Rijn bevoeren gegeven wordt. De tegenhanger was het Maasschip. Zie ook: Bovenlander.

De term lijkt pas in 1820 in kranten gebruikt te worden.

4> in de tweede helft van de 19de eeuw gebruikte verzamelnaam voor de nieuwe modellen ijzeren rivierschepen, zoals de Stevenklipper, de Klipper, de Zeilkast, de Kraak en de Stevenaak.

Bij de overgang van houtbouw naar ijzerbouw ontwikkelden zich voor de vaart op de rivieren een aantal 'prototypes' van de later bekende scheepstypes. Deze 'prototypes' hebben wel bepaalde kenmerken van de latere types, maar wijken op bepaalde punten, ook onderling, te sterk af. Ze worden over het algemeen aangeduid met de term 'Rijnschepen'. Minder gebruikelijke termen zijn stevenschip, en klipperkraak.
Of men in dit licht bezien bijv. de Waspikse klipper als scheepstype moet aanmerken, of dat dit ook onder de noemer 'Rijnschip' gebracht moet worden is niet echt duidelijk.

5> stalen sleepschip met een op de klipperkop gelijkend voorschip en het achterschip van een Kast. Soms ook Rijnsleepschip genoemd.

Dit type Rijnschip was ongeveer 54 tot 80 meter lang bij een breedte van circa 8,2 tot 10 meter. Het berghout ligt meestal op gangboordhoogte, een boeisel ontbreekt meestal. Ook op het voorschip ligt het dek, vergeleken met de Klipper hoog.

5> in beperkte kring gebruikt als typeaanduiding voor een houten stevenaak.

6> wat raadselachtige benaming in oude kronieken en tolregisters van rond 1500 voor een onbekend type of soort schip.

Rijnschepen scheen men in die tijd vooral in Noord-Hollandse steden te kunnen vinden. In het zuiden vond men deze schepen niet. E.W. Petrejus stelt nadrukkelijk dat term 'Rijnschip' weinig houvast biedt en dat zij niet uitsluitend voor de vaart op de Rijn (naar Duitsland) gebruikt werden. Voor veel schepen eindigde de Rijnvaart in vroeger tijd trouwens bij Wesel.
De "Informacie van 1514" vermeldt zelfs dat er 3 Rijnschepen op Vlieland thuishoorden en dat deze voor de vrachtvaart op Amsterdam gebruikt werden.
C. Boschma-Aarnoudse gaat er in 'Tot verbeteringe van de neeringe deser Stede,....' wel vanuit dat er schepen zoals de Keen en de Beitelaak mee bedoeld worden. In daar aangehaalde bronnen meldt men dat deze schepen zelfs voor de haringvangst gebruikt werden. Elders in genoemd werk worden als maten gegeven: 40 voet lengte, 8 voet holte en 14 voet wijdte. Voorwaar geen maten en verhoudingen van een rivierschip! Werven waar deze schepen gebouwd werden vond men ondermeer te Haarlem, aldus Boschma-Aarnoudse.
Nicolaas Wilhelmus Posthumus schrijft in "De oosterse handel te Amsterdam" (1953) echter: "Ook van elders voeren Rijnschepen op Amsterdam. Van de omvang dezer schepen weten wij niets af. Of de toenmalige in vorm op de moderne Rijnschepen geleken hebben is op zijn minst twijfelachtig......"
Net als bij de Ever biedt ook de naam Rijnschip in oude geschriften dus waarschijnlijk weinig houvast welk een vaartuig men nu eigenlijk bedoelt.
Zie in dit verband ook Rijnschuit, Krommerijnder, Snebbeschuit.

7> voor sommigen elk groot stalen sleepschip.
~Rijnschipper:
een schipper, die voornamelijk de Rijn, Waal, enz. bevaart.
~Rijnschippersbond:
een schippersbond, waarvan alleen Rijnschippers en eventuele sympathisanten lid zijn. ~Rijnschippersbijeenkomst:
een schippersbijeenkomst, waarbij alleen Rijnschippers en eventuele sympathisanten tegenwoordig zijn.
~Rijnschipperspatent:
diploma waarover men, voor de Rijnvaart, dient te beschikken. Over het algemeen kortweg Rijnpatent genoemd.
~Rijnschippersvereniging:
een schippersvereniging, waarvan alleen Rijnschippers en eventuele sympathisanten lid zijn. ~Rijnschippersvergadering:
een schippersvergadering, van uitsluitend Rijnschippers.
~Rijnschuit:
1> zeventiende eeuwse term voor de schuiten en schepen die de transporten over ondermeer de Vaartse Rijn in het gewest Utrecht verzorgden. Ook als Rhynschuyt geschreven en vermoedelijk soms ook Rijnschip genoemd. Mogelijk verwant aan de Snebbeschuit.

Het ging in die tijd (bijna) altijd om schepen die een vaste dienst onderhielden, dus om beurtschepen of om nauwkeuriger te zijn trekschuiten. Ze worden in één adem genoemd en mogelijk zelfs gelijk gesteld met de schietschuit.

2> scheepstype. Mogelijk dat men er een Krommerijnaak mee bedoelt. Volgens genoemde bron 3 tot 6 last groot.

Vermeld in: Tijdschrift Holland 11de jaargang nr 1 1979 PDF via tijschriftholland.nl

3> Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten tussen 1876 en 1904 voor schepen die men daarna meest Rijnscheepje of ook Rijnaak noemt. Mogelijk waren de Rijnschuiten echter vaker open vaartuigen, dan de Rijnscheepjes en moet men vooral aan scheepjes zoals de Zuid-Hollandse Bok en de krommerijnaak denken.
~Rijnschuitengilde:
gilde waarin de schippers van de Rijnschuiten verenigd dienden te zijn. Ook als Rhynschuytengilde geschreven.
~Rijnschuitenschipper:
schipper op een Rijnschuit. Ook als Rhynschuytenschipper geschreven.
~Rijnschuitenveer:
de veerdienst van de trekschuit van Utrecht op Vreeswijk. Ook geschreven als Rhynschuytenveer. Zie verder bij Vaartse veer.
~Rijnsleepboot:
meestal vrij grote sleepboot met flink motorvermogen en geringe diepgang. Vaak geschikt om meerdere schepen tegelijk te slepen en daarom uitgerust met een strangenlier. Ook Rijnsleper genoemd.
Gerelateerde termen: radersleepboot, stoomsleepboot, riviersleepboot en sattelschlepper.
~Rijnsleepkaan:
groot sleepschip, meestal een sleepkast, voornamelijk gebruikt voor de vaart op de rivieren. Tot in begin twintigste eeuw vaak Rijnschip genoemd.

Weinig gebruikte, uit het Duits overgenomen, term.

Zie ook kahn.
~Rijnsleepschip:
vrij fors tot groot sleepschip. De latere modellen zijn vaak van het type kast.

Het eerste ijzeren Rijnsleepschip werd in 1841 gebouwd, deze was ongeveer 250 ton groot. Voor die tijd fors maar niet echt groot. Al spoedig zou hierin verandering komen en kwam men op tonnages van 1000 ton en meer. In 1926 werd het grootste Rijnsleepschip, de 'Grotius', afmetingen 130,6 x 14,3 x 3,13m en 4321 ton groot, gebouwd.
Sommigen reserveren de term Rijnsleepschip voor de grote sleepschepen die voorzien zijn van een klipperkop. Deze worden ook wel Rijnschip genoemd. In de liggers van de meetdiensten komt de term, naar verhouding weinig voor.

~Rijnsleepvaart:
de sleepvaart op de Rijn. In het bijzonder de vaart met de grote sleepboten, die meerdere grote sleepschepen sleepten. [Tekst: Rijnsleepvaart]
~Rijnsleper:
meestal vrij grote sleepboot met flink motorvermogen en geringe diepgang. Zie verder bij Rijnsleepboot.
~Rijnstoomboot:
vermoedelijk een stoomgoederenboot, die (vanuit de belangrijke havenplaatsen) een geregelde dienst op plaatsen langs de Rijn onderhield.

Onder andere vermeld in: De Handel, P. Holst 1876.

~Rijntankschip:
Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten voor een vijftal rond 1927 gebouwde sleeptankschepen. Drie daarvan waren ca. 700 ton de andere twee 435 en 487 ton groot.
~Rijntjalk:
Niet voldoende bekend; tot nu toe vier vermeldingen gevonden.
1 Een forse tjalk van 130 ton gebouwd bij Boot te Alphen aan de Rijn.

Bron: Dagblad van Zuidholland en 's Gravenhage 10-03-1892. Via Delpher.nl. | Eerste meetbrief uit 1900, Hv98N, te boek als tjalkschip.

2 bij een model in het Museum der Deutschen Binnenschifffahrt, Duisburg-Ruhrort. (Zie afbeelding hiernaast. Het model is echter niet in de juiste verhoudingen. Het is gemaakt naar 18de eeuws voorbeeld.).
3 Twee inschrijvingen in de liggers van de meetdiensten betreffende scheepjes van 40 en 50 ton uit Bodegraven en Wilnis. Vermoedelijk gaat het hier dus om Zuid-Hollandse tjalkjes, die men in de liggers soms ook Rijnscheepje of Rijntjalkschip noemt.
~Rijntjalkschip:
Term voorkomend in de liggers van de meetdiensten voor wat wel een Rijntjalk genoemd wordt en vermoedelijk een Zuid-Hollands paviljoentjalkje is.
~Rijntol:
plaats langs de Rijn waar watertol geheven werd. In 1794 waren er tussen Speyer in Duitsland en Rotterdam 53 Rijntollen. In sommige plaatsen moest men voor meerdere tollen tegelijk betalen en soms bovendien ook nog een vergunning kopen.
Genoemd worden de plaatsen: Germersheim, Mannheim, Gernsheim, Oppenheim, Mainz, Bingen, Bacharach, Kaub, St. Goar, Boppard, Oberlahnstein, Koblenz, Andernach, Leutesdorf, Linz, Bonn, Köln, Zons, Düsseldorf, Kaiserswerth, Uerdingen, Ruhrort, Orsoy, Wesel, Rees, Emmerich, Lobith, Schenkenschanz, Nijmegen, Tiel, Bommel, Gorinchem en Dordrecht. Bij het tot stand komen van de 'acte van Mannheim' in 1831 werd afgesproken de toen bestaande tollen op te heffen. De Duitse tollen verdwenen rond 1866, de Nederlandse tollen volgden officieel na herziening van de acte in 1868.
~Rijntolambtenaar:
persoon belast met de uitvoering van de Rijntollen.

Genoemd in: Staatsblad 29, 1841.

~Rijntolbeambte:
persoon belast met de uitvoering van de Rijntollen.

Genoemd in: Staatsblad 29, 1841.

~Rijn-Twente......:
abusievelijke omdraaiing van Twente Rijn......; zie aldaar.
~Rijnvaarder:
schip of schipper die regelmatig de Rijn bevaart.

Tot ca. 1850 bestond het overgrote deel der Rijnvaarders uit beurtschippers. Na 1850 is er een flinke toename van de wildevaart. Veel van de schippers die dan hun geluk op de Rijn beproeven stammen niet uit een schippersgeslacht, maar komen van het boerenbedrijf. Mogelijk ontstaat mede daardoor een afwijkend schippersjargon.

~Rijnvaart:
de beroepsmatige vaart op de Rijn tot Bazel, Nederrijn, Lek en Waal, enz.
Gerelateerde termen: Acte van Mainz, Acte van Mannheim, recognitierecht, Rijnattest, Rijnloods, Rijnoeverstaat, Rijnpatent, Rijnscheepspatent, Rijnvaartcommissie, Rijnvaartpolitiereglement, Rijnvaartrechtbank, scheepsmanifest, vlotverklaring, vrijhaven, Weener congresacte, enz.
~Rijnvaartacte:
1> overeenkomst tot bevordering van de 'vrije' handel tussen de havens van de Rijnoeverstaten. Zie ook: Acte van Mainz.

2>

herziene Rijnvaartacte

: verdere uitwerking van bovengenoemd verdrag. Zie ook: Acte van Mannheim.
~Rijnvaartbelang:
mogelijk voordeel dat men heeft bij het functioneren van de Rijnvaart.
~Rijnvaartbiljet:
ten tijde van de geldzuivering van na de tweede Wereldoorlog in omloop gebracht betaalmiddel voor de internationale vaart. Zie verder bij boordgeld.
~Rijnvaartcommissie:
lager uitvoeringsorgaan van de Centrale Commissie voor de Rijnvaart.
~Rijnvaartgeld:
ten tijde van de geldzuivering van na de tweede Wereldoorlog in omloop gebracht betaalmiddel voor de internationale vaart. Zie verder bij boordgeld.
~Rijnvaartgerecht:
de gehele instelling die de rechtpleging van de Rijnvaartwetten uitvoert.
~Rijnvaartgeschil:
verschil van mening over hoe bepaalde passages uit verdragen in bepaalde gevallen uitgelegd moeten worden. Deze geschillen bij het Rijnvaartgerecht van de betreffende oeverstaat aanhangig gemaakt worden.
~Rijnvaarthoogte:
vrije onderdoorvaarthoogte van de (meeste) vaste bruggen op de Rijn, IJssel, Waal, Maas en op de kanalen als het Amsterdam-Rijnkanaal. Deze is vastgesteld op minimaal 9,1m boven de hoogst bevaarbare waterstand.
~Rijnvaartlek:
het feit dat bevrachtingen over de Rijn, i.v.m. de Acte van Mannheim, niet onder de Evenredige vrachtverdeling viel.

De Evenredige vrachtverdeling was uitsluitend van toepassing op het binnenlandsvervoer. De Rijn en haar zijtakken (waartoe ook de Boven-Rijn, het Pannerdens Kanaal, de Neder-Rijn, Lek, Waal, Boven-Merwede, Beneden-Merwede en de Nieuwe Waterweg behoorden) vielen echter onder de Acte van Mannheim volgens welke een dergelijk systeem verboden was. Dit opende de weg om lading die vanuit of naar plaatsen gelegen aan deze wateren verladen werden, buiten het systeem van de EV te houden.

~Rijnvaartnummer:
weinig gebruikte term voor wat men in de regel het europanummer noemt.
~Rijnvaartpolitiereglement, RPR:
reglement met vaarregels geldend op de Rijn, Nederrijn, Lek, Waal, enz. [Wettekst op wetten.overheid.nl]
De officiële naam is Reglement van Politie voor de Rijnvaart, afgekort: R.P.R. Rijnvaartpolitiereglement is de citeertitel van dit reglement.

Het eerste internationaal geldende reglement inzake de vaart op de Rijn stamt van 16 juni 1831 het was onderdeel van de acte van Mainz. In oktober 1850 werd, door de Centrale Rijnvaart Commissie in Protocol nr. VIII het 'Policie reglement voor de vaart op deen Rijn vanaf Bazel tot in zee' vastgelegd. Dit protocol werd op 8 januari 1851 bij Koninklijk besluit (Staatsblad 2) bekrachtigd. Nadien werden de regels nog vele malen, onder andere in 1939, 1983 en 1995 herzien.

~Rijnvaartrechtbank:
speciale rechtbank die zowel in straf- als burgerrechtelijke Rijnvaartgeschillen beslist. Elke Rijnoeverstaat heeft een eigen Rijnvaartrechtbank.
Gerelateerde term: Rijnvaartgerecht, Rijnvaartgeschil, Rijnvaartverdrag, .
~Rijnvaartreglement:
verkorte vorm van Rijnvaartpolitiereglement of hoe het op de Rijn geldende reglement op dat moment ook geheten mocht hebben.
~Rijnvaartsteigers:
steigers in het Rotterdamse havengebied waar gewoonlijk de sleepschepen met bestemming Ruhrgebied ligplaats vonden.
~Rijnvaartverdrag:
overeenkomst tot bevordering van de 'vrije' handel tussen de havens van de Rijnoeverstaten. Zie ook Acte van Mainz.
~Rijnvaartverklaring:
officieel document, waaruit blijkt dat er een band bestaat tussen de eigenaar van het vaartuig en het land van uitgifte. Het land van uitgifte kan alleen een zogenaamde Rijnoeverstaat zijn.
Gerelateerde term; vlaggebewijs.
~Rijnvaartvloot:
de totale verzameling van schepen, die een geregelde Rijnvaart beoefenen. Zie ook Rijnvloot.
~Rijnvaartwet:
landelijke wet waarin ondermeer de bepalingen voortvloeiend uit de Acte van Mannheim gestalte krijgen.
~Rijnvacantie:
een vakantie waarbij het varen op de Rijn en het verblijf aan boord van een schip een wezenlijk onderdeel van de vakantie vormt.
~Rijnvakantie:
een vakantie waarbij het varen op de Rijn en het verblijf aan boord van een schip een wezenlijk onderdeel van de vakantie vormt. Ook als Rijnvacantie geschreven.
~Rijnvloot:
de totale verzameling van schepen, die een geregelde Rijnvaart beoefenen. Eigenlijk Rijnvaartvloot geheten.
~Rijnvlot:
groot houtvlot, dat over de Rijn verplaatst wordt. Zie verder bij Hollander.
~Rijnvrachtschip:
groot vrachtschip dat in hoofdzaak voor de Rijnvaart bedoeld is. Door leken vaak Rijnaak genoemd.
~Rijnvrachtwaag:
waag waarin goederen voor de Rijn- of binnenvaart gewogen worden. Zie ook Rijnwaag.
~Rijnwaag:
waag waar tot eind 19de eeuw goederen die van en naar Duitsland vervoerd werden, onder het toeziend oog van de Rijnvaartcommissie aangestelde beambten, gewogen werd. Ook vrachtwaag genoemd. Vermoedelijke opvolger van de Keulse waag.

Bron: G.C.E. Crone, Stadsplattegronden uit de Collectie Atlas Kok via Stadsarchief Amsterdam.
De Rijnwaag was in Amsterdam gesitueerd ongeveer halverwege het Entrepotdok; aan de kant van de Plantage. In teksten heb ik alleen de Rijnwaag te Amsterdam gevonden. Ik neem echter aan dat er ook in Dordrecht en Rotterdam goederen voor de Rijnvaart gewogen werden.

~Rijn-zeeschip:
een coaster waarmee men de Rijn tot en met het Roergebied kan bevaren. Het is me niet bekend of dit slechts een nieuwe naam voor een kruiplijncoaster is of dat er (buiten de gewone ontwikkelingen van een scheepstype om) een wezenlijk verschil bestaat.
~Rijnzeilschip:
een zeilend rivierschip van een willekeurig soort of type.

Term komt ondermeer voor in de liggers van de meetdiensten.

~rijs:
1> jong dun takje, meestal van een wilg.

2> bundel van rijs of van rijshout.

3> de mate waarin de waterstand gestegen is of zal stijgen. Meestal uitsluitend gebruikt voor getijdewater. Door sommige verward met rijzing. Zie ook: was.
~rijsband:
omknoping met rijs.
~rijsbed:
samengevlochten mat van rijs, als ondergrond voor bijv. een steenstorting. Zie ook rijsbeslag.
~rijsbeslag:
soort mat bestaande uit samengevlochten dunne wilgen takken (rijs), als ondergrond voor bijv. een steenstorting aan de voet van een dijk, dienende. Ook rijsbed genoemd.
~rijsboom:
dijkversterking of oeververdediging, bestaande uit palen met daartussen rijshout.
~rijsboot:
open vaartuig gebruikt voor het oogsten en transporteren van rijs.
~rijsdam:
met (rijs)zinkstukken versterkte dam.
~Rijsdijk:
Nederlandse fabrikant van keerkoppelingen.
~rijshout:
dunne takken en twijgen van bijv. de wilg. Zie ook: wiep.
~rijspakking:
de uit rijshout bestaande vulling, van een rijsboom. Ook als rijsvulling bekend.
~rijspakwerk:
versteviging van steile hellingen met behulp van rijshout .
~rijsvulling:
1> uit rijshout bestaande vulling van een rijsboom. Ook rijspakking genoemd.

2> opvulling met rijshout in een zinkstuk.
~rijswaarden:
verouderde naam voor den(neboom).

De term wordt gebruikt in Staatsblad 64 van april 1852.
Vermoedelijk een drukfout en moest het rijswaring zijn.
Rijswaarden zijn stukken land langs de rivier waar men rijzen oogst.

~rijswaring:
verouderde naam voor den. (Mogelijk alleen in Groningen en Friesland gebruikt.)
~rijswerk:
1> het werken met rijs en rijshout.

2> het geen met of met behulp van rijzen en rijshout gemaakt is. Dat zijn onder andere vlechtwerken van bij elkaar gebonden rijshout die als zinkstukken en als bekleding van taluds gebruikt worden.

Bron: o.a. deverhalenvangroningen.nl.....het-beroep-van-rijswerker.

~rijswerkersaak:
houten roeischuit met spiegel, die voorin met vier riemen geroeid kan worden. Buiten de Sliedrechtse rijswerkersaak zijn mij geen andere rijswerkersaken bekend.
~rijszinkstuk:
zinkstuk, grotendeels bestaande uit rijzen.
~rijt:
door uitslijting van de bodem ontstaan water, een geul. Ook reit genoemd.
~rijzen....: zie ook rijs.....
~rijzenbed:
laag van bijeengehouden rijshout.
~rijzing:
het verschil tussen de waterstand (bij hoog- of bij laagwater) en het reductievlak.

Volgende