BINNENVAARTTAAL

de binnenvaart encyclopedie op internet

Spitse Pramen

Naar menu Oude Schepen.
Naar fotoseries.

ir E. van Konijnenburg noemt niet de 'Spitse praam', maar wel de 'Groninger aardappelpraam'. Ik ga er vanuit dat hiermede het zelfde scheepstype aangeduid wordt. Het houten schip wordt getekend met een gebogen kim, die met een knik op het vlak aansluit. Het dek ligt in de zijdes erg hoog of anders gezegd het boeisel en ook de den hebben een zeer geringe hoogte. Verder veel kenmerken, die we ook in de navolgende afbeeldingen tegenkomen, zoals bijvoorbeeld de broekschoorsteen.
Bron: ir E. van Konijnenburg, Scheepsbouw vanaf zijn oorsprong. (groter formaat)

Een houten spitse praam te Winsum. De mast, voorzien van een flinke wegerij, is gestreken en rust in de broekschoorsteen. De ingangskoekoek op het achterdek is open geschoven. Het lage boeisel is gemaakt als kierend boord, wat spuigaten overbodig maakt. Het berghout gaat aan kop en kont over in de stuiten. Vlak achter de voorsteven ligt het watervat.
Herkomst foto: onbekend. (groter formaat)

Een houten Spitse praam. Duidelijk zijn de sterk oplopende stuiten en het smal toelopende boeisel op het voorschip te zien.
Het schip is flink afgeladen en heeft nog weinig vrijboord over. Verder ook hier een gestreken mast met wegerij en een broekschoorsteen.
Herkomst foto: onbekend. (groter formaat)

Een stalen praam in het veen. Vergeleken met de voorgaande modellen versmalt het boeisel naar de, vrijwel rechte, voorstevenbalk toe slechts matig. Verder zijn er niet veel verschillen met de houten exemplaren. Het boeisel is in de zijdes nog steeds laag maar, daar het om een stalen of ijzeren schip gaat, voorzien van spuigaten. Op het achterdek een vrij forse broekschoorsteen en ook een royale koekoek ten gerieve van het achteronder. Dit schip heeft aan bakboord een zeer luxe ingangskap. Vaak maakte men, als men het veen in moest, het schip zo licht mogelijk en liet ankergerei, zeilen, giek, enz. ergens in bewaring achter. Zo te zien, heeft men dat hier ook gedaan.
Foto: R.H. Herwig. Via Groninger Archieven nr.818-19840.

Bij deze door R.H. Herwig gefotografeerde ijzeren of stalen aardappelpraam loopt het boeisel op de kop weer duidelijk toe. In de zijdes lijkt me het boeisel wat hoger dan bij het voorgaande schip en de stevenbalk lijkt wat rechter te zijn en meer voorover te hellen. De ingangskoekoek voor het achteronder is terzijde geschoven, de schoorsteen rookt er lustig op los. Men is van plan een deklast te zetten en heeft een paar kapluiken rechtop in het gangboord gezet. Ook hier lijkt ankergerei en zeilerij ergens achter gelaten te zijn.
Foto: R.H. Herwig. Via Groninger Archieven nr.818_19414.

De Spitse Praam 'Familietrouw' [Fotoserie] werd in 1894 bij de scheepswerf van J ten Horn te Veendam gebouwd. Het schip meet 16,42 x 4,2 x 1.09 meter en is ca 33 ton groot. De eerste meting was W18N. De verschillende metingen zijn echter niet geheel met elkaar in overeenstemming. De voortstuwing bestaat uit een 15 pk liggende Deutz uit 1941 die een zijschroef aandrijft. Het brandmerk is 17528 B Rott 1985. Helaas waren de stuiten ten tijde van de foto gereduceerd tot een enkele plaat, wat de uitstraling van het schip geen goed doet.
Foto: Pieter Klein, Appelscha, 18 augustus 2014. (groter formaat)

Er zijn natuurlijk ook scheepstypes die in meer of mindere mate op de Spitse praam lijken maar het niet zijn. Op de Hollandse wateren kent men het scheepstype 'Bok'. De 'Jantina' staat te boek als roefbok. Het scheepje werd in 1895 bij Vermeulen te Woerden gebouwd en meet 17,95 x 3,45 x 1,01 meter en is circa 34 ton groot. Het brandmerk is 4046 B Amst 1954. In 2010 verkeerde het scheepje in een weinig authentieke staat, dus heeft het weinig zin vergelijkingen te maken. Overeenkomsten met de Spitse praam zijn echter wel aanwezig.
Foto: Pieter Klein, Rotterdam september 2010. (groter formaat)

Door de stichting die in 1997 het vaartuig aankocht werd dit schip als Spitse praam aangemerkt. Het wijkt in mijn ogen echter toch wel erg veel af van de andere schepen van dit type. Het schip maakt in ieder geval een robuustere, zwaardere indruk. Nu heeft Frits Loomeijer het in 'Met Zeil en Treil' over een grote variatie in model, maar zoals ik mijn inleiding tot scheepstypes al aangeef: 'hoe groot mag de afwijking zijn, wil iets nog tot het type behoren?' Een feit is bovendien ook dat niet elk vaartuig tot een bepaald scheepstype behoort.
Foto: Pieter Klein, Krimpen a/d Lek, november 2010. (groter formaat)

Het is op de foto moeilijk te zien wat nog origineel is en wat er aan het schip hersteld is. De stuiten, zoals hier aan het achterschip maken een strakke zware indruk. De stuiten lopen lang zo sterk niet op als bij de andere Spitse pramen.
Het schip heeft een wel erg ruim achterdek. Dat achterdek ligt een weinig hoger dan de gangboorden. Onder het voorste kleedje op het achterdek zou een ingangskap voor het achteronder kunnen schuilen. Zo, met alleen het achterschip in beeld, is er weinig dat mij aan een spitse praam doet denken.
Foto: Pieter Klein, Krimpen a/d Lek, november 2010. (groter formaat)

Zo recht van voor is er meer wat op een Spitse praam wijst. Wel mis ik erg het versmallen van het boeisel richting voorsteven. Op de boegen staat het boeisel nog geheel vertikaal en de stuiten staan in een rechte lijn opwaarts gericht. De voorstevenbalk is slechts weinig gebogen. Dat lijkt dus allemaal in orde. Gaat U nu echter weer omhoog naar de bovenzijde van de pagina dan is het verschil tussen dit schip en de schepen uit de eerste twee foto's toch wel opvallend.
Foto: Pieter Klein, Krimpen a/d Lek, november 2010. (groter formaat)

Bestandsrevisie augustus 2020

Sitemap

© 1997-heden; Vereniging 'De Binnenvaart', Dordrecht. Redactie: Pieter Klein, Amsterdam.
De rechthebbenden kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor de gevolgen van het gebruik van deze site,
noch voor de gevolgen van het gebruik van de in deze site opgenomen links!
Deze site gebruikt cookies!
Zonder toestemming vooraf, is gehele of gedeeltelijke overname van enig deel uit 'Binnenvaarttaal' verboden! Veel inzenders zullen echter een verzoek tot het (her)gebruik van het getoonde materiaal inwilligen. (meer informatie)
Kopieën naar Facebook, Pinterest, en andere doorgeefluiken zijn echter niet toegestaan!

Deze site is geoptimaliseerd voor een resolutie van 1024x768 px.,

U wordt verzocht eventuele gebreken te melden! (meer informatie)

Mijn dank gaat uit naar ALLEN, die mij met deze site helpen of geholpen hebben.

Pieter Klein:
Redacteur, auteur, ontwerper en webmaster.

Statistieken